روز جهانی کارگر

روز جهانی کارگر

گردآوری از گارگین فتائی

روز جهانی کارگر یادمان شورش کارگران آمریکائی در اول ماه مه ۱۸۸۶در شیکاگو است که هر سال در بسیاری از کشورهای جهان جشن گرفته می‌شود.

حزب‌های کمونیست و سوسیالیست و اتحادیه‌های کارگری در بسیاری از کشورهای جهان این روز را با برگزاری تظاهرات و راهپیمائی‌های خیابانی بر‌گزار می‌کنند.

دهها سال است که به این مناسبت در این روز، در کشورهای مختلف (به استثنای ایالات متحده، کانادا و چند کشور کوچک) مراسم ویژه بر‌گزار می‌شود. ایالات متحده و کانادا نخستین دوشنبه هر سپتامبر (شهریور ماه) را به عنوان «روزکارگر» بر‌گزار می‌کنند.

مناسبت اول مه به عنوان روز کارگر به این لحاظ بوده است که در چهارم ماه مه سال ۱۸۸۶، و در چهارمین روز اعتصاب و تجمع کارگران آمریکایی در شهر شیکاگو، پلیس به روی آنان آتش گشود که شماری کشته، عده‌ای مجروح و بعداً چهارتن نیز اعدام شدند. کارگران اعتصابی خواستار تعدیل شرایط کار و کاهش ساعات روزانه کار از ده ساعت به ۸ساعت بودند. قرار بود که اول ماه مه ۱۸۸۶در آمریکا (ایالات متحده)، کاهش ساعات کار به هشت ساعت در روز، به اجرا درآید که چنین نشد و در نتیجه، کارگران در گوشه و کنار این کشور دست به تظاهرات زدند و در یک‌هزار و دویست کارخانه و کارگاه، اعتصاب صورت گرفت. شمار کارگران معترض شهر شیکاگو بیش از سایر شهرها و حدود ۹۰هزار تن بود. در چهارمین روز تظاهرات شیکاگو، کارگران اعتصابی و هوادارانشان در «میدان بیده = Haymarket» جمع شده و از اینجا به حرکت درآمده بودند. سخنرانان آنان بر یک گاری بزرگ سوار بودند و شعار می‌دادند. پس از طی مسافتی، پلیس اطراف این گاری (چهارچرخه) را گرفت و خواست که تظاهرکنندگان متفرق شوند که ناگهان انفجاری صورت گرفت، یک مامور پلیس کشته شد و چند کارگر و پلیس نیز مجروح شدند. این حادثه سبب شد که پلیس دست به تیراندازی به سوی جمعیت بزند و کشتار صورت گیرد. آمار کشته‌شدگان اعلام نشده‌است ولی اسامی انبوه مجروحان در دست است. پلیس با اعمال خشونت موفق شد جمعیت را پراکنده سازد. در پی این حادثه، هشت تن به عنوان مسبّب دستگیر شدند که پنج نفر از آنان کارگر مهاجر آلمانی و یکی هم آلمانی تبعه آمریکا بود. دادگاه یکی از این دستگیرشدگان را به ۱۵سال حبس محکوم کرد و بقیه محکوم به اعدام شدند که فرماندار ایالت مجازات دو تن از آنان را به حبس ابد تخفیف داد. یکی از محکومان به اعدام، پیش از اجرای حکم خودکشی کرد و چهار نفر دیگر به دار آویخته شدند.

با رسیدن اخبار مربوط به این تظاهرات، کشتار و اعدام به سایر کشورها، در گوشه و کنار جهان مراسم یادبود بر‌گزار و هر سال هم تکرار شد که به تدریج اول ماه مه، روز جهانی کارگر عنوان گرفت. چون اعدام‌شدگان شیکاگو عمدتاً آلمانی بودند، در سال ۱۹۳۳حزب نازی آلمان روز اول ماه مه را روز ملی و تعطیل عمومی اعلام کرد.

در سال 1955 در کلیسای کاتولیک رومی، 1 می به عنوان روز «قدیس یوسف کارگر» ، نامزد مریم مقدس نامگذاری شد.

ر مردم   فکر می‌کنند چنین روز و بزرگداشتی از ابداعات و تصمیمات دولتمردان کشورهایی است که روزگاری اصطلاحا «بلوک شرق» خوانده می‌شدند و به احتمال قوی از «اتحاد جماهیر شوروی سابق»  آمده است. در حالی که می‌دانیم علت انتخاب این روز به عنوان «روز جهانی کارگر»، واقعۀ به خون کشیده شدن اعتصابات کارگران کارخانه‌های نساجی در شیگاگوی آمریکا بود که در سال 1886 میلادی برای اضافی دستمزد و ایجاد قانون عادلانۀ کار دست به تظاهرات زده بودند.

 اول ماه مه سه سال بعد از این واقعه، یعنی در سال 1889، در برگزاری کنگره بین‌المللی کارگران در کشور ایتالیا،  یکی از تصمیمات هم این بود که به یادبود این مبارزه و کشتار، آن روز را هر سال «روز کارگر» بنامند و بدانند. ولی همین کنگره نیز، و بیشتر به علت چنین تصمیی، از طرف پلیس ایتالیا مورد یورش قرار گرفت و کار به تیراندازی کشید و عده‌ای از شرکت  کنندگان در آن همایش را به گلوله بست، این خود به قول معروف، خون را تازه کرد و رهبران جنبش کارگری در آن کنگره را در تصمیم خود مصمم‌تر.

 در ایران خودمان اما بنا به روایت روزشمار تاریخ، در سال 1299 خورشیدی نخستین نمایش کارگری به مناسبت اول ماه مه در شهر تهران انجام شد. این میتینگ به ابتکار شورای مرکزی اتحادیۀ کارگران که از پانزده اتحادیه تشکیل می‌شد برگزار شد.

  در دوران حکومت قبلی اما نه تنها برگزاری چنین روزی، که حتی فکر کردن به آن نیز نوعی جرم سیاسی! محسوب می‌شد و کار آدم ساخته بود!.

در حکومت فعلی اما اول گفتند که «خدا هم کارگر است»! بعدا فکر دیگری کردند و ترور «مرتضی مطهری» به دست گروه «فرقان» را بهانه قرار دادند و گفتند یازدهم اردیبهشت برابر با اول ماه مه «روز معلم» است. کارگران جهان هم لابد بروند تعلیم ببیند و یاد بگیرند!

این بود حکابت آن روزی که خونین بود و خجسته شد و فرخنده خواهد ماند. 

این روز بر همه زحمتکشان جهان گرامی باد.

منابع

  http://festivalsofindia.in/mayday/

با روز جه‍انی کارگر بی‍شت‍ر آشن‍ا شویم، کار و کارگر، (۳خرداد ۱۳۸۳): ص ۸.

سلیمیان، جبارعلی، به من‍اسب‍ت روز جه‍انی کارگر، کار و کارگر، (۱۱اردیبهش‍ت ۱۳۷۹): ص ۲.

http://www.parand.se/ra-roze-karegar.htm#sthash.qlzcz1ib.dpuf

http://www.parand.se/ra-roze-karegar.htm

http://www.beytoote.com/art/decorum/world-day-employee5.html