گروه زبانهاي تركي
http://najvayepavarchin.blogfa.com/post/113
زبان آذری زبانی است از خانواده زبان‌های ایرانی غربی که در منطقه آذربایجان (آتورپاتکان) پیش از گسترش زبان ترکی رایج بوده‌است و امروزه گستره آن محدود شده‌است. بیشتر دانشمندان ایران‌شناس، در بازگویی ریشه تاریخی زبان دیرین مردم آذربایجان، باور دارند که زبان باستانی آذری بازمانده و دگرگون شده زبان مادها است و ریشه آریایی دارد که تاریخ‌دانان و جغرافی‌نویسان اسلامی آن را فارسی(ایرانی)، فهلوی و آذری خوانده‌اند.
زبان‌شناسان با اشاره به وجود زبان‌های تاتی و هرزنی در چندین روستای آذربایجان شرقی، اردبیل، نمین، خلخال (کلور)، عنبران، پیله رود و میناباد آنها را از بقایای آن زبان باستانی می‌داند
ياكوت، چوواش، تركان سيبري جنوبي ( قاراقاس، قاماسين )، تركان آباقان )قيزيل، قاچ، قويبال، ساغاي، بلتير)، تركان چوليم، تركان آلتاي شمالي (كوماندي، لبند، تركان توبا يا قارااورمان، شور)، تركان اصيل آلتايي ( آلتايي ها، دوويادان ها، تله لوت، قالموق هاي كوه آلتاي )، تركان غربي مغولستان (اوريان، بارابا )، تركان ايرتيش، قازاق، قيزقيز، تركان شرقي تركستان ( تارانچي، كاشغري، تركان حامي )، تركان غربي تركستان ( اوزبك، قوراما، قاراقالپاق، تركمن ) ، تركان ولگا ( باشقيرد، قازان، ميشر، تپتر)، تركان قفقاز شمالي( نوقاي، قوندور، قوموق، قاراچاي، بالكار )، تركان غربي( تركان تركيه و آذري )، تركان كريمه، كارايم‌هاي ليتوانيا و لهستان، قاقااوز، تركان بالكان، تركان سوريه و عراق.
گروه تونگوز
شامل زبانهاي مانچو، لاموت و تونگوز مي‌باشد.
هر چند كه توركولوگهاي اروپايي گروه زبان هاي تركي را زبانهاي مستقلي قلمداد مي‌كنند اما به نظر ما شيوه‌ها و لهجه‌هاي متفاوت و مختلفي از يك زبان اصلي مي‌باشند. زبان هاي ياكوتي و چاووشي به خاطر خصوصيات واژگاني و مورفولوژيكي گسترده و غني خود كه تفاوت‌هاي بارزي با ديگر زبان‌ها دارد ضروري مي‌دانيم كه بدان‌ها « لهجه » اطلاق نماييم: در حالي كه مجموعه اين زبان‌ها داراي صرف و نحو مستقلي كه بتوان زباني جداگانه تلقي كرد نيستند و از زبان كنوني ما تفاوت آنچناني ندارند.
زبان های آلتای
نامِ این خانواده، از کوه های آلتای که در مرز قزاقستان و مغولستان واقع شده گرفته شده است. مردم ساکن این منطقه، در گذشته های دور، جنگجو، اسب سوار، و دوره گرد بودند. بعدها گروهی از ایشان به خاور و گروهی دیگر به باختر مهاجرت می کنند. بدیهی است که در طول سفرهای طولانی و با تاثیر پذیری از زبان های محلی مناطق گوناگون، امروزه تفاوت بسیاری میان مثلا آلتای زبانانِ آذربایجان و آلتای زبانانِ مغولستان وجود دارد. خانواده ی زبان های آلتای را می توان به زیرخانواده هایی که درپی می آید تقسیم نمود:
1) ترکی: این زیرخانواده به چند شاخه تقسیم می شود
:الف) Oghuz یا ترکی جنوب که زبان های ترکی (در ترکیه)، آذری (در ایران)، و ترکمن (در ترکمنستان) را شامل می شود.
:ب) Kipchak یا ترکی باختری که زبان های قزاقی (در قزاقستان) و قرقیزی (در قرقیزستان) و نیز زبان تاتار که شش میلیون نفر بطور پراکنده در ولگای مرکزی ، صربستان ، چین، و آسیای مرکزی بدان سخن می گویند را دربر می گیرد.
:پ) Karluk یا ترکی خاوری ، زبان های ازبک (در ازبکستان) و اویگور (در منطقه خودمختار زینجیانگ اویگور در چین) را شامل می شود.
:ت) Eastern Hunnic یا ترکی شمالی که زبان هایی چون یاکوت و آلتای در سیبری را دربر می گیرد.
:ث) Chuvash که زبانی مستقل است و در ولگای مرکزی بکار می رود.