کارمینا بورانا Carmina Burana مهیج ترین موسیقی کلاسیک آوازی در دنیا
گردآوری ، ترجمه و انتخاب متن از گارگین فتائی
کارمینا بورانا مشهورترین اثر ساختهء کارل ارف Carl Orf ( 1982-1895)آهنگساز معروف آلمانی قرن بیستم است .
می توان گفت که زیباترین آثار موسیقی کلاسیک آوازی سه اثر معروف به شرح زیر می باشند
1: اپرای کارمن اثر ژرژ بیزه فرانسوی
2: کانتات آوازی کارمینا بورانا اثر کارل ارف آلمانی
3: اپرای پرنس ایگور اثر آلکساندر برودین روسی
ولی آنچه که بیشتر در این اواخر از رسانه های جمعی شنده می شود موسیقی کارمینا بورانا معروف ترین اثر کارل ارف ، آهنگ ساز معروف قرن بیستم آلمان است .
کارل ارف که در ۱۰ جولای ۱۸۹۵ در مونیخ به دنیا آمد . در آکادمی مونیخ به تحصیل پرداخت و سپس در سال ۱۹۲۴ به همراه Dorothee Günther مدرسه ای برای ژیمناستیک، موسیقی و رقص تاسیس کرد و این عاملی شد تا وی به ابداع شیوه خود برای آموزش خردسالان اقدام کند. در این روش او با استفاده از خواندن و آلات ضربی ساده به آموزش موسیقی با شیوه‌ای ساده و قابل قبول برای کودکان پرداخت . وی سرانجام درسال ۱۹۸۲ پس از سال‌ها تحقیق ، آموزش، آهنگ سازی و رهبری ارکستر جهان را با آثارش تنها گذاشت. شاید بتوانیم به او لقب برترین آهنگ ساز دوران رایش سوم را بدهیم …
معروف ترین قسمت آن اولین قطعهء آن معروف به آواز فرتونا است که بسیار مشهور است و بویژه آن را در فیلمهای ژانر ترسیناک زیاد می شنوید . کسانی که فیلم سه قسمتی طالع نحس را دیده اند به خوبی به تاثیر و زیبایی این آهنگ واذقفند
سایر آثار معروف وی عبارتند از
کانتات زمان خفتن ارواح
اپرای درموند
اپرای ادیپ شهریار
اودیپوس
آنتیگونه
و........
کارمینا بورانا یک کانتات موسیقی نمایشی ساختهء کارل ارف در 1935 و 1936 است که بر اساس بیست و چهار قطعه از مجموعهء اشعاری به نام کارمینا بورانا است که در قرون وسطی خلق شده اند .
معروف ترین بخش آن معروف به فورتونا یا به طور کامل "Fortuna Imperatrix Mundi" است که در واقع در ابتدا و انتهای این مجموعه اجرا می شود .
متن
در سال 1934 ارف با متنی مواجه شد که آن را در سال 1847 یوهان آندره آس اشملر Johann Andreas Schmeller چاپ کرده بود سپس مایکل هافمن که یک دانشجوی جوان رشته حقوق و علاقه مند به ادبیات لاتین و آلمانی بود به کارل ارف در انتخاب و سازماندهی این بیست و چهار قطعه در داخل یک مجموعه لیبرتو یا غزلیات کمک کرد که عمدتاً حاوی عبارات لاتین با مقدار کمی از آلمانی زمان قرون وسطی بود .
این مجموعه شامل طیف گسترده ای از موضوعات رایج در زمان قرون وسطی بود از قبیل پایداری فرتونا ، ثروت ، ماهیت زودگذر زندگی ، لذت لز بازگشت بهار و خوشیها و مخاطرات مستی ، شکم پرستی ، قمار و شهوت .
اجرا
کارمینا بورانا برای اولین بار در هشتم ژوئن 1937 در اپرای فرانکفورت اجرا شد . مدت کمی بعد از موفقیت گسترده اولین اجرای آن ، ارف نامهء زیر را به ناشرش اسکات موزیک Schott Music نوشت
" آنچه که من برای تاریخ نوشته ام و آنچه را که شما چاپ کرده اید متاسفانه می تواند نابود شود با کارمینا بورانا آثار گرد آوری شده من آغاز می شوند "
چندین اجرای دیگر نیز از این کانتات در آلمان اجرا شدند . رژیم نازی در مورد برخی از قطعات عاشقانه و اروتیک این مجموعه عصبانی بود اما سرانجام آن قطعات را پذیرفت و این موسیقی در آن زمان تبدیل به معروف ترین موسیقی آلمان شد
این عمومیت و مقبولیت بعد از جنگ جهانی دوم هم ادامه یافت به گونه ای که در دههء 1960 کارمینا بورانا از سوی رپرتوار کلاسیک بین الملل به خوبی شناخته شده بود .
آلکس راس در این مورد می نویسد
این موسیقی به خودی خود بر اثر ادامه مقبولیت نزد عامه ماهیت هیچ گناهی را نشان نمی دهد ( یعنی مردم به فکر مفهوم آن که بخشی از آن در باره ماهیت هفت گناه کبیره است نمی اندیشند ) قطعاتی از این موسیقی در صدها فیلم و مجموعهء تلویزیونی ظاهر شده است که دلیل بر این است که آن شامل بیان هیچ پیام یا مساله اهریمنی نیست .
کارل ارف در نامه ای خطاب به ناشرش ، تمایل خود را به تکمیل این اثر بیان می دارد
هیچ کدام از آثارش اعم از کارهای مردمی و پاپ یا کارهای کلاسیک وی نتوانست به پای معروفیت و شهرت کارمینا بورانا و بویژه قطعهء فرتونای آن برسد . در ایالات متحده این اثر یکی از چند اثر معدود پر فروش موسیقی کلاسیک بوده است.
نام قطعات
کارمینا بورانا شامل پنج قسمت عمده و 25 موومان است
نام قطعات آن که عمدتاً به زبان لاتین است به قرار زیر است
Fortuna Imperatrix Mundi Fortune, Empress of the World
فرتونا ، ملکه جهان
1. O Fortuna Latin O Fortune choir
2. Fortune plango vulnera Latin
choir
من از زخمها و رنجهایی که فرتونا می آورد تاسف می خورم
I – Primo vere
در بهار
3. Veris leta facies
small choir
رخسارهء شاد بهار
4. Omnia sol temperat
baritone
همه چیز ساختهء خورشید است
5. Ecce gratum
choir
مشاهدهء خوشامدگویی
Uf dem Anger
در چمن زار
6. Tanz
رقص
7. Floret silva
choir
گلهای جنگلی ( به زبان آلمانی میانه)
8. Chramer, gip die varwe mir
فروشنده به من تابلوی نقاشی رنگی می دهد
( به زبان آلمانی میانه)
9. a) Reie
والس
9. b) Swaz hie gat umbe
choir
رقاصان دوره گرد
( به زبان آلمانی میانه)
9. c) Chume, chum, geselle min choir
بیا بیا عزیزم پهلوی من بنشین
( به زبان آلمانی میانه)
9. d) Swaz hie gat umbe (reprise)
choir
رقاصان دوره گرد ( آلمانی میانه)
10. Were diu werlt alle min
choir
اگر تمام دنیا مال من بود ( آلمانی میانه)
II – In Taberna
در میخانه
11. Estuans interius
baritone
تلاطم درون
12. Olim lacus colueram
tenor, choir (male)
زمانی که من در دریاچه شنا می کردم
13. Ego sum abbas
baritone, choir (male)
من راهب کوکین هستم
14. In taberna quando sumus
choir (male)
وقتی ما در میخانه هستیم
III – Cour d'amours
دادگاه عشق
15. Amor volat undique
soprano, boys' choir
عشق همه جا به پرواز در می آید
16. Dies, nox et omnia
baritone
روز و شب و همه چیز
17. Stetit puella
آنجا دختری ایستاده است
soprano
18. Circa mea pectora
baritone, choir
در آغوش منت ( آلمانی میانه)
19. Si puer cum puellula
3 tenors, baritone, 2 basses
یک پسر و یک دختر
20. Veni, veni, venias
double choir
بیائید بیائید دعا بخوانیم
21. In trutina
soprano
بر روی کفه های ترازو
22. Tempus est iocundum
soprano, baritone, boys' choir
زمان بذله گویی
23. Dulcissime
soprano
بامزه ترین پسر
Blanziflor et Helena Blanche
فلور و هلن بلانشه
24. Ave formosissima
choir
طوفانی به شدت عاشقانه
Fortuna Imperatrix Mundi
فرتونا ملکه جهان
25. O Fortuna (reprise)
choir
قطعهء فرتونا
ساختار اصلی اثر بر اساس بازگشت چرخهء سکان فرتونا ( 1) است . در صفحهء اول این اثر چهار عبارت در اطراف خارج ااز این سکان کشیده یا نگاشته شده است
"Regnabo, Regno, Regnavi, Sum sine regno".
من حکومت خواهم کرد ، من حکومت می کنم ، من حکومت کرده ام ، من فاقد قدرت هستم .
در داخل هر صحنه و برخی اوقات در درون هر تک موومان ، این سکان می چرخد " اَ فرتونا از تلخی به شادی و از غم به سمت امید بچرخ "
اولین چاپ اشملر از این اثر ، این چرخه را با شکل دادن یک فرم موسیقایی در ابتدا و انتهای آن تکمیل می کند .
صحنه پردازی
ارف یک مفهوم دراماتیک موسوم به تیتروم وندی "Theatrum Mundi" را گسترش داد که در آن موسیقی ، حرکات و مکالامت از هم جدانشدنی هستند .
باب کُک می نویسد
ارف در موسیقی یک شکل هنری را توسعه داد که بر اساس آن هر موومان موسیقی مرتبط با یک نقش یا بازی در صحنهء نمایش است به همین دلیل است که اجراهای مدرن و جدید به خوبی نمی توانند قصد ارف را نشان دهند .
با این وجود کارمینا بورانا به عنوان یک کار صحنه ای مرتبط به رقص گلاسیک ، صحنه های بصری و دیداری و صحنه های نمایشی در نظر گرفته می شود و این اثر در حال حاضر در سالن های کنسرت به عنوان یک کانتات اجرا می شود .
روش و سبک موسیقی ارف
روش ارف نوعی تمایل به صراحت بیان را نشان می دهد . کارمینا بورانا در مفهوه کلاسیک خود توسعهء کمی یافته و فقدان جنبه پلی فونیک یا چند صدایی آن بارز است . کارمینا بورانا فاقد پیچیدگیهای هارمونیک است و این واقعیتی است که برخی از آهنگسازان و منتقدین موسیقی هنری به آن اشاره کرده اند نظیر آن پاوِر Ann Powers در مجله نیویورک تایمز .
کارل ارف از لحاظ ملودی تحت تاثیر آهنگسازان دوران اواخر رنسانس و اوائل باروک نظیر ویلیام برد William Byrd و کلودیو مونت وردی Claudio Monteverdi بود . این یک تصور غلط است که ارف ، کارمینا بورانا را بر اساس ملودیهای نمادین ساخته شده در گذشته ساخته است در حالی که تعدادی از غزلیات این مجموعه مبتنی بر نمادها هستند تغریباً هیچ کدام از این ملودیها در زمان خلق آنها از سوی ارف کشف نشده اند و هیچ کدام از آنها از سوی ارف به عنوان روش ملودیک به کار نرفته اند . سبک ارکستربندی ارف تمایل به تبعیت از استراوینسکی را نشان می دهد بویژه موسیقی ارف کارهای اولیه استراوینسکی نظیر عروسی Les noces (The Wedding را نشان می دهد
ریتم برای ارف چنانکه برای استراوینسکی بود عنصر اولیه موسیقی محسوب می شود . صداها از لحاظ ریتمیک ساده و بی پرده است اما آزادانه اندازه آن از یک میزان به میزان دیگر تغییر می کند
زیرنویس
1: فورتونا
(معادل الهه یونانی موسوم به تیکه)، در اساطیر روم و دین رم باستان، الهه ثروت و نیکبختی، و تجسم خوشبختی و شانس و اقبال به صورت یک شخصیت بود. بواسطه این ایزدبانو، ممکن بود خوبی و موفقیت و یا برعکس شر و بدبختی، نصیب آدمی شود: در توصیف مدرن و امروزی از عدالت، فورتونا را به صورت زنی محجوب و محجبه و در عین حال کور و نابینا، بعنوان نماد و نماینده عدالت در نظر گرفته‌اند [این گفته که: «چشمان فرشته عدالت، کور است»، عمدتا در مورد فورتونا کاربرد دارد. نمونه‌ای از تندیس پوشیده و کور او، بر دیوار کاخ دادگستری تهران نقش شده‌است]. وی همچنین، نماد و نماینده‌ای از زندگی توام با پرهیز از هوسرانی و هوسبازی نیز هست. فورتونا همچنین با عنوان آتروکس فورتونا، الهه یا ایزدبانوی سرنوشت نیز در نظر گرفته می‌شد و در همین ارتباط او مدعی زندگی گایوس و لوسیوس، نوادگان شاهزاده آگوستوس، و وارثان آینده امپراتوری شده بود.
گفته شده که پدر او ژوپیتر بود و وی نیز می‌توانست همانند او بخشنده (کوپیا) باشد. به عنوان آنوناریا، او الهه محافظت کننده از غلات و حبوبات و حامی جمع آوری آنها بود [ویل دورانت، وی را آنونا و الهه ذخیره غذا خوانده‌است (به بخش نکات در پایین توجه شود)]. روز یازدهم از ماه ژوئن به افتخار او گرامی داشته می‌شد و فستیوال یا جشنواره مخصوص او، که فورس فورتونا نام داشت، در تاریخ ۲۴ ژوئن با آیین‌ها و مراسم ویژه مربوط به وی، برگزار می‌شد.[۱]
شرح
فورتونا و پونتوسفورتونا، از خدابانوان روم باستان و نخستین فرزند ژوپیتر بود. وی همتای تیکه در یونان محسوب می‌شد. فورتونا زنان را در زادن نوزاد یاری می‌کرد و در کیش خود فورتونا پرمیگِنیا یا مادر آغازین نام داشت. معبد فورتونا در پالسترینا، یا پرانست کهن، مشهور بود و پیشگوئی خاص برای خود داشت.
در مجموع فورتونا، خدابانویی مهم و قدرتمند بود، اما با این همه، اندیشه رومیان درباره کار او مبهم بود.
اصل و منشاء اولیه ایزدبانوی فورتونا یا فورچونا، به زمان‌های بسیار کهن بازمی گردد. این ایزدبانو در بیشتر مناطق ایتالیا پرستش می‌شد. او یک الوهیت حمایت کننده و محافظ بود و با شاخی پر از میوه و گل و غله که نماد فراوانی است، نمایانده می‌شد. با وی یک سکان کشتی نشان داده می‌شد که نشاندهندهٔ تسلط او بر تقدیر و سرنوشت بود و همچنین یک توپ، که شاید نمایانگر عدم قطعیت و در چرخش بودن بخت و اقبال به شمار می‌آمد.
منابع
Babcock, Jonathan. "Carl Orff's Carmina Burana: A Fresh Approach to the Work's Performance Practice". Choral Journal 45, no. 11 (May 2006): 26–40.
Fassone, Alberto: "Carl Orff", in: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, London: Macmillan 2001.
Kater, Michael H.: "Carl Orff: Man of Legend". Composers of the Nazi Era: Eight Portraits. New York: Oxford University Press, 2000, 111–143. ISBN 0195099249
Orff, Carl. Carl Orff und sein Werk: Dokumentation. Tutzing: Schneider, 1975–1983. ISBN 3795201543
Steinberg, Michael. "Carl Orff: Carmina Burana". Choral Masterworks: A Listener's Guide. Oxford: Oxford University Press, 2005, 230–242.
Taruskin, Richard: The Oxford History of Western Music. Vol. 4 "The Early Twentieth Century". Oxford: Oxford University Press, 2005, 754–765.
http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%81%D9%88%D8%B1%D8%AA%D9%88%D9%86%D8%A7
استیوارد پرون. اساطیر روم. ترجمهٔ باجلان فرخی. چاپ اول. تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۸۱. ISBN 964-331-110-4.
جان پی یر گریمال. اساطیر جهان از موسسه لاروس. ترجمهٔ مانی صالحی علامه. چاپ اول. تهران: نشر مهاجر، ۱۳۸۶. ISBN 964-8861-39-0.
ویل دورانت. تاریخ تمدن، جلد سوم(قیصر و مسیح). ترجمهٔ حمید عنایت و دیگران. چاپ هفتم. تهران: انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۸۰.
ویکیپدیای انگلیسی در مورد کارل ارف و کارمینا بورانا