همکاریهای فرهنگی
ضرورت همکاری های تاریخ نگاری ایران-ارمنستان
http://www.alikonline.ir/fa/fa/news/political/item/688-سرمقاله-ضرورت-همکاری-های-تاریخ-نگاری-ایران-ارمنستان
سمینار تخصصی «مرزهای جغرافیایی قفقاز در گذر زمان» را که با اهتمام و همکاری موسسه ترجمه و تحقیق هور، موسسه ایراس و بنیاد مطالعات قفقاز در بیست و هفتم آبان در سالن «شهبازیان» باشگاه فرهنگی و ورزشی «آرارات» برگزار گردید، باید پیشرفتی قابل توجه در این زمینه شمرد. با وجود این که مسائل و دست آورد های مربوط به این موضوع را در سال های اخیر و در چارچوب سمینارهای «مسئله ارمنی در زمان کنونی» که هر ساله با شرکت متخصصین فارسی زبان برگزار می شود تجربه کرده ایم، ولی باید اذعان نمود که سمینار اخیر با پیشرفت حاصله از لحاظ کمی و کیفی در مقایسه با گذشته متفاوت بود.
در وحله نخست – و از لحاظ پیشرفت کمی - افزونی چشمگیر شمار شرکت کنندگان فارسی زبان در سمینار به عنوان پدیده ای مثبت قابل ملاحظه است زیرا شرکت کنندگان بیشتری مستقیماً در جریان مسائل عمومی ارمنیان در تاریخ معاصر قرارگرفته و با جنبه های گوناگون برخاسته از این مسئله آشنا می شوند.
دوم آن که حضور ارزشمند نمایندگان محافل آکادمیک، فرهیختگان زمینه های سیاسی، کارشناسان بلند پایه تاریخ و... از جمله سخنرانان سمینار، همچنین استدلال های آنان در رابطه با دیدگاه های همتایان خود و برخورد سالم اندیشه ها در زمینه های مسائل حقوقی-تاریخی به خودی خود فضایی سالم برای شناخت متقابل دیدگاه ها، ارزیابی ها و در مجموع: حرکتی مکمل در راستای اهداف سمینار را فراهم نمود، به عنوان مثال: آرمن ماروکیان نایب رئیس انستیتوی تاریخ آکادمی ملی جمهوری ارمنستان نیز ضرورت مراوداتی از این دست فیمابین نهادهای تخصصی-فرهنگستانی دو کشور درجهت طرح اهداف مذکور را پیشنهاد کرد.
بدیهی است که پیشنهاد مطرح شده در صورت اجراء امکان پژوهش و کنکاش در روابط کهن دو ملت را در فضای محیط های علمی دو کشور فراهم خواهد ساخت و از سوی دیگر «فرهنگستان» های به اصطلاح علمی پان ترکیست که به جعل تاریخ و «تاریخ سازی های تصنعی» شهرت دارند در تلاش عبث خود ناموفق خواهند ماند.
سمینار اخیر با شرکت فرهیختگان فارسی زبان ایرانی و سخنرانانی که از جمهوری ارمنستان در آن شرکت کرده بودند با حضور دست اندرکاران جامعه ارمنی ایرانی تکمیل شده و در مجموع حرکت موفقی بودکه بدون شک بار و توان مثبتی را به موسسه ترجمه و تحقیق هور برگزار کننده یازدهمین سمینار سالانه «مسئله ارمنی در زمان کنونی» و شرکت کنندگان در آن در آستانه صدمین سالگرد نسل کشی ارمنیان الغاء خواهد کرد.
نشست «پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران و ارمنستان» دیپلماسی ایران در منطقه دیپلماسی فرهنگی است
http://www.alikonline.ir/fa/fa/news/social/item/690-نشست-«پیوندهای-تاریخی-و-فرهنگی-میان-ایران-و-ارمنستان»-دیپلماسی-ایران-در-منطقه-دیپلماسی-فرهنگی-است
نشست علمی «پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران و ارمنستان» با حضور آناهید رستمیان رئیس انستیتو روابط بین الملل لازاریان، گورگن وارطانیان رئیس کرسی روابط بین الملل دانشگاه دولتی ایروان، ورژ پارسادانیان استاد زبان پارسی در آکادمی آموزشی منطقه ای اروپایی ارمنستان، آزادوهی آبراهامیان استاد تاریخ ارمنستان در دانشگاه دولتی هنرهای عالی و هایکاز گورگیان پژوهشگر ایرانشناس و با حضور اعضای شورای علمی و نویسندگان ایراس در محل موسسه برگزار شد.
ایراس - نشست شورای نویسندگان سیاسی و فرهنگی با موضوع پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران و ارمنستان در روز دوشنبه چهاردهم ماه مهر در محل موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ايراس) برگزار شد.
در این نشست، هیئتی از اساتید برجسته در حوزه علوم انسانی از موسسات عالی ارمنستان با شورای علمی و نویسندگان ایراس به گفتگو و تبادل نظر پرداختند.
در ابتدای این نشست دکتر آناهید رستمیان، رئیس «انستیتوی روابط بین الملل لازاریان» ضمن معرفی اعضای هیئت ارمنی، به تشریح هدف سفر خود به ایران پرداخت. وی گفت: «من به نوبه خود از حضور در ایران و جمع اساتید و پژوهشگران موسسه ایراس بسیار خرسند هستم. ما به عنوان نمایندگان چندین دانشگاه دولتی و غیر دولتی ارمنستان به ایران سفر کرده ایم و هدف ما از این سفر، دستیابی به تفاهم نامه های دو جانبه است که امیدواریم در فرصت بدست آمده، زمینه های تازه ای برای همکاری های گسترده تری در آینده، بین دو کشور ایجاد شود.»
سپس دکتر جعفر حق پناه از اساتید دانشگاه، به اهمیت نقش دانشگاهیان در ارتقای روابط بین دو کشور اشاره نمود و تاکید کرد در این راه البته موانعی نیز وجود دارد و به ارائه راهکارهایی در این زمینه پرداخت. این استاد دانشگاه افزود:
«بنده با توجه به اینکه تمرکز فعالیت های علمی و پژوهشی ام در حوزه «قفقاز جنوبی» است، سعی می کنم با رویکردی آکادمیک به روابط ایران و ارمنستان بپردازم. از خلال این مسئله به نقش دانشگاهیان در بهبود روابط دو کشور نیز اشاره ای خواهم داشت. همانطور که می دانید، منطقه قفقاز جنوبی دستخوش تحولات بسیار مهمی در سال های اخیر بوده است و به نظر می رسد، روابط همه کشورهای منطقه با یکدیگر به تدریج تحت تاثیر همین تحولات اخیر قرار خواهد گرفت. اما با وجود تاثیر پذیری روابط تهران و ایروان از تحولات یاد شده، به نظر می رسد که بین دو کشور همچنان درک درستی نسبت به این مسائل وجود ندارد و با وجود همه پیوند ها و اشتراکات فرهنگی و تاریخی که بین دو کشور و همینطور اقدامات مثبتی مثل انتخاب نام «مرز امید» برای خط مرزی بین دو کشور، همچنان شناخت متقابل اندکی نسبت به یکدیگر داریم.
دانشگاهیان ما هنوز از منابعی به زبان های واسطه مثل روسی و انگلیسی آشنائي دارند و توجه کافی به امکان شناخت مستقیم و بی واسطه نشده است. این در حالی است که پیمان های دو جانبه و چند جانبه مختلفی در منطقه شکل گرفته است که از جمله می توان به پیمان آذربایجان و ترکیه، گرجستان با کشورهای اروپایی، روسیه با بخشی از کشور های منطقه در غالب پیمان شانگهای اشاره کرد. همه این پیمان ها حاکی از آن است که کشور های منطقه سعی بر گسترش روابط خود با دیگر کشورها دارند. اما به نظر من ظرفیت های بالقوه روابط ایران و ارمنستان هنوز بالفعل نشده است.
به نظر می آید تسریع در مناسبات دو کشور می تواند از طریق تسریع راهروی شمال و جنوب، همچنین خط لوله گاز از ایران به ارمنستان و همینطور مسائلی که در رابطه با سرمایه گذاری های مشترک و تسهیل روابط علمی و فرهنگی می تواند تا حد زیادی گره گشا باشد. امید می رود که با کمک ارمنستان، نقش آفرینی ایران در ترکیب امنیتی منطقه قفقاز جنوبی گسترش یابد. من سال گذشته از منطقه قرا باغ بازدید داشته ام؛ همینطور در سفری که امسال به اتفاق دانشجویان به ایروان داشتیم، در آنجا به خوبی این مسئله حس می شد که تمایل عمومی در ارمنستان نسبت به گسترش روابط با ایران وجود دارد و ما امیدواریم که این دید و بازدید ها بتواند نقش مثبتی در تسریع این مهم داشته باشد. ضمنا، اقلیت ارمنيان ساکن ایران در این زمینه می توانند همانند پلی بین دو ملت در روابط دو کشور عمل کنند.»
سپس دکتر آناهید رستمیان با ذکر مثالی از حقایق زندگی بشری، در پاسخ به صحبت های حق پناه گفت: «من فکر می کنم شاید مسائل بین دو کشور را که نسل ما تا کنون نتوانسته حل و فصل کند، جوانان نسل جدید در آینده از بن بست خارج و برای همیشه حل کنند. پیشنهاد من دعوت از دانشجویان به گردهمایی و نشست های علمی و فرهنگی است و در این گردهمایی ها با افکار و نظرات آنها بیشتر آشنا بشویم و به بررسی افکار و دیدگاه های آنها بپردازیم تا شاید بتوانیم به نتایج مثبتی برسیم. از نظر من بین دو کشور هیچ مسئله غیر قابل حلی وجود ندارد. خوشبختانه در عصر جدید، اینترنت امکان برقراری ارتباط های مجازی و کم هزینه را به ما داده است که می توان از این فرصت استفاده کرد.»
در ادامه دکتر گورگن وارطانیان رئیس کرسی روابط بین الملل دانشگاه دولتی ایروان به اظهار نظر درباره مسائل حوزه قفقاز پرداخت و گفت: «از ۲۱سپتامبر ۱۹۹۱که ارمنستان استقلال خود را بدست آورد، تا این لحظه روابط با ایران، بسیار گرم و صمیمی بوده است. علي الخصوص در زمان محاصره اقتصادی از طرف آذربایجان، ایران از ما حمایت های بسیاری انجام داده است.»
وارطانیان با نقل قولی از کارل مارکس سخنش را پی گرفت و ادامه داد: «مارکس می گوید: «اقتصاد بعد از مسائل انسانی اهمیت دارد.» به عقیده من مسائل اقتصادی تا حدودی بین ایران و ارمنستان حل شده و حالا زمان آن فرا رسیده است که به علوم انسانی هم پرداخته بشود. جهت گیری های سیاسی کشور ها در دانشگاه های آنها پایه ریزی می شود و این به آن معناست که وقتی قشر تحصیل کرده دانشگاهی دو کشور بتوانند با یکدیگر روابط خوبی را برقرار کنند، به دنبال آن روابط دو کشور نیز کیفیت بهتری پیدا خواهد کرد.
من در تایید دیدگاه های دکتر حق پناه باید عرض کنم که آنچه درباره تحولات منطقه بیان شد، کاملا صحیح است و این تحولات بر روابط ملل تاثیر می گذارد، اما نکته ای که باید عرض کنم این است که گاهی این تحولات چنان پیچیده است که شاید بتوان گفت فراتر از اختیار و توان ملت هاست و امروزه پیمان هایی که در میان دولت های غربی و اروپایی با کشور های منطقه بسته می شود باعث شده که هر کشوری به نوبه خود تلاش کند که سهمی در این پیمان ها بدست آورد و این رقابت ها آنچنان است که به نوعی غیر قابل کنترل شده است.»
رئیس کرسی روابط بین الملل دانشگاه دولتی ایروان ادامه داد: «جا دارد که به پیشینه روابط دو کشور اشاره کنم و این پیشینه به دوران هخامنشیان و کورش باز می گردد. شاید بعد از کورش کبیر از داریوش اول باید نام ببرم که بزرگترین رهبر اصلاحات در دنیا بوده است و تحولات و دگرگونی های زیادی را در جهان ایجاد کرده است. ارمنستان در آن زمان برای داریوش اول جایگاه خاصی داشت. در دوران معاصر نیز این دوستی ها ادامه پیدا کرده است. اختلافاتی بین دو ملت بوجود آمده و شاید بتوان صفحات تاریکی را در روابط دو ملت پیدا کرد ولی آنچه که از سال ۱۹۹۱به بعد ایران برای ما انجام داده است، هیچ گاه فراموش نخواهد شد. این اتفاقی نیست که هر ۳رئیس جمهور ارمنستان بعد از به قدرت رسیدن، ایران را به عنوان اولین مقصد خود برای بازدید از کشورهای دوست انتخاب کرده اند. از نظر اقتصادی روابط خوبی داریم و در زمینه های دیگر، این ما هستیم که وظیفه داریم که تلاش خود را به کار ببندیم.»
سپس دکتر محمود شوری عضو شورای علمی ایراس و عضو ارشد مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام، نکاتی راهبردی و استراتژیک در روابط دو کشور و سیاست های جمهوری اسلامی ایران در قبال ارمنستان مطرح کرد و گفت: «در زمینه ارتباطات دو طرفه از دولت هایی که در همسایگی یکدیگر قرار دارند، انتظارهای بیشتر می رود. با توجه به همه مسائل و تعارفات دیپلماتیکی که دوستان و اساتید عزیز بیان کردند، مایلم به دو نکته مهم اشاره داشته باشم. اول اینکه در جهان امروز بحث توسعه اقتصادی، موضوعی است که همه کشور ها به دنبال آن هستند. از این رو مهمترین نکته در جهان امروز، توسعه روابط منطقه ای است و هیچ کشوری نمی تواند به صورت جزیره ای عمل کند.
توسعه ارتباط خیلی مستحکمی با بحث امنیت دارد، بنابراین اولین وظیفه ما به عنوان دو کشور همسایه این است که هم در مسئله امنیت و هم در موضوع توسعه نگاه مان را به سمت منطقه ای شدن تغییر بدهیم. متاسفانه از زمان استقلال جمهوری ارمنستان منطقه قفقاز شاهد بحران بوده و همچنان این بحران حل نشده باقی مانده است و همین مسئله به مهمترین مانع همکاری های منطقه ای تبدیل شده است. به عبارت دیگر، منطقه ای که به دلیل پتانسیل های بالای اقتصادی می توانست از طریق همکاری های منطقه ای به سرعت رشد اقتصادی داشته باشد، اما ما شاهد آن هستیم که با ظرفیت های خود بسیار فاصله دارد. جهت گیری های سیاسی کشور های منطقه به گونه ای است که متاسفانه امکان همکاری را محدود کرده است. نوعی تقسیم بندی و حتی مسابقه تسلیحاتی در منطقه به راه افتاده است.
من فکر می کنم اگر ما به دنبال توسعه کشور ها هستیم باید نگاهی متفاوت داشته باشیم و نگاه مان را به مسئله امنیت در منطقه تغییر بدهیم. حتما برای بحران منطقه می توان راه حلی یافت و اگر اراده سیاسی شکل بگیرد، معتقد هستم که حتی نسل ما هم می تواند این مشکل را حل کند.
نکته دومی که می خواهم به آن اشاره کنم، مربوط به سیاست خارجی دولت جمهوری اسلامی ایران در منطقه قفقاز است. ایران از زمان فروپاشی اتحادیه جماهیر شوروی، نگاهی همکاری جویانه در منطقه داشته است. شاید به دلیل اشتراکات مذهبی ایران انتظار می رفت که ایران به سمت آذربایجان متمایل بشود ولی در عمل دیدیم که ایران تلاش کرد تا با بی طرفی به فروکش کردن بحران کمک کند و این دال بر حسن نیت و تلاش جمهوری اسلامی ایران برای در نظر گرفتن منافع سایر ملل منطقه است. این در حالی بود که سایر دولت هایی که در بحران های منطقه دخالت کردند نه تنها به حل مسائل کمک نکرده اند بلکه حتی در مواردی به آن دامن زده اند.»
آناهید رستمیان در ادامه درباره حضور ایرانیان در دانشگاه های ارمنستان و تمایلات کشور متبوع خویش برای گسترش روابط آکادمیک با ایران اشاره کرد و توضیح داد: «باید یاد آوری کنم که در ارمنستان دانشجویان ایرانی زیادی مشغول به تحصیل هستند و روابط نزدیک و خوبی با سایر دانشجویان دارند؛ از لحاظ علمی نیز در سطح خوب و به روزی قرار دارند. درباره روابط دانشگاهی بین دو کشور باید بگویم که از سال ۱۹۹۶این همکاری ها آغاز شده است و شخصا در ارتباط با همین موضوع سه بار به ایران سفر داشته ام.»
در ادامه گورگن وارطانيان به جهت گیری های اوراسیایی ارمنستان اشاره و تصریح کرد: «باید بگویم ارمنستان همواره سعی کرده که سیاست تعادل را حفظ کند. ما جزئی از اوراسیا هستیم و زمانی که پیمانی در این منطقه شکل بگیرد، مایل به همکاری می باشیم. فراموش نکنیم که اگر از کشورهای منطقه، گرجستان به سوی اروپا می رود، ما به سوی اوراسیا قدم بر می داریم. برای ما دو راه ارتباطی وجود دارد، یکی به سوی گرجستان و دیگری به ایران؛ قلب های ما به سوی هر دو طرف باز است.
ایران کشور مستقل، قدرتمند و با ثباتی می باشد، اما ارمنستان از این مهم محروم بوده است. ما از سال ۱۹۹۱میلادی به بعد به مرور استقلال خود را بدست آوردیم و سعی کردیم که روی پای خود بایستیم. اما گاهاً همسایگان ما با یاد کردن ما به عنوان کشور مستقل، نوپایی استقلال ما را فراموش می کنند ولی باید بدانیم که برای تثبیت این مسئله نیاز به زمان است.
ارمنستان و ایران هر دو کشورهای کهنی هستند اما تاریخ استقلال و ثبات در ایران تفاوت عمده ای با ما دارد. تاکید می کنم ما در این زمینه کاملا نوپا هستیم و در راه تثبیت استقلال، قطعا اشتباهاتی خواهیم داشت؛ اما تمام سعی خود را به کار خواهیم بست.»
ورژ پارسادانیان استاد ادبیات و زبان پارسی در آکادمی منطقه ای اروپایی ارمنستان، از دیگر اعضای هیئت ارمنی در نشست بود که ضمن خواندن اشعاری، چند کلامی به زبان پارسی، درباره دیدگاه ارمنیان نسبت به ایران سخن گفتند. وی با تاکید بر این که در یکصد سال گذشته، تاریخ جمهوری ارمنستان همواره با کمک ها و یاری ایران همراه بوده است این اشعار مولانا را به پارسی خواند:
دلا ياران سه قسم اند گر بدانی
زبانی اند و نانی انـد و جـانی
به نـانی نان بده از در برانـش
تو نيـکی کن به ياران زبـانی
وليـکن يـار جـانی را نگهدار
به پـايش جـان بده تا می توانی
دکتر داوود کیانی از اعضای شورای علمی ایراس نیز ضمن بیان خاطره ای از سفر خود به کشورهای منطقه، بر بی طرفی جمهوری اسلامی ایران در مواجهه با بحران قرا باغ تاکید کردند.
پایان بخش نشست علمی پیوندهای تاریخی و فرهنگی میان ایران و ارمنستان سخنان دکتر ماندانا تیشه یار قائم مقام موسسه مطالعات ایران و اوراسیا (ایراس) بود که به تشریح برخی مسائل مطرح شده از سوی دو طرف گفتگو، پرداخت و گفت: «من فکر می کنم که تاریخ و فرهنگ مشترک دو ملت باعث پیوند های هویتی عمیقی در میان آنها می شود. خوشبختانه دولت فعلی ایران، دیپلماسی خود در منطقه قفقاز را بر پایه دیپلماسی فرهنگی پایه ریزی کرده است. ما نیز معتقدیم که گسترش روابط فرهنگی، گسترش روابط اقتصادی را به دنبال خواهد داشت.
در طول جلسه خانم آناهید رستمیان به مسئله تبادل دانشجو اشاره کردند. بد نیست که بدانید ما چند سالی است که به این مهم پرداخته ایم. یکی از پژوهشگران ایراس دو سال پیش به گرجستان و دیگر پژوهشگر موسسه به قزاقستان سفر کردند. این پژوهشگران جوان در زمان مراجعت به ایران با کوله باری از اطلاعات و تجربیات سفر به نوشتن مقاله و یا ترجمه آثاری که در سفر با آن آشنا شدند، می پردازند.
من شخصا ۳بار به ارمنستان سفر کردم و با برداشتن توشه ای سبک به بسیاری از مناطق آن سر زدم. اینگونه رفت و آمد ها بین دو کشور می تواند به نتایج پر باری و از جمله همکاری ها و تعامل علمی منجر شود.
در حال حاضر در موسسه ایراس درباره کشور ارمنستان، رشته پژوهش هایی در حال انجام می باشد که از جمله موضوعاتی که به آن پرداخته می شود، ساختار های حقوقی کشور ارمنستان است. همچنین مسائل فرهنگی و سیاسی کشور ارمنستان نیز از دیگر موضوعات مورد مطالعه ایراس می باشد. اگر فرصت هایی متقابل ایجاد بشود، پژوهشگران ما می توانند به کشور شما و محققین شما به ایران بیایند. یکی از مسائلی که می تواند در تسهیل این رفت و آمد ها بسیار موثر باشد، لغو روادید بین دو کشور است. براساس آمار در نیمه نخست سال جاری ۳۵هزار توریست ایرانی به ارمنستان سفر کرده اند. مسلما این رفت و آمد ها منجر به تبادلات فرهنگی و البته منافع اقتصادی خواهد شد. با تشکر از صبر و حوصله شما در پایان این نشست، نماهنگی تصویری از زیبایی های کشور ارمنستان به نمایش گذاشته شد که بسیار مورد استقبال هیئت ارمنستانی قرار گرفت.
گفتنی است جوانان ارمنستانی دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا از همراهان این هیئت بودند که پس از این نشست با شورای نویسندگان جوان موسسه ایراس به گپ و گفت پرداختند.
تهيه و تنظيم: عليرضا چاووسايی
عضو شورای نويسندگان فرهنگي ايراس