بولرو ، قطعهء موسقی ساده و در عین حال پیچیده

بولرو ، قطعهء موسقی ساده و در عین حال پیچیده

جمع آوری و مقدمه از گارگین فتائی

مقدمه

بولرو قطعهء کوتاه پانزده دقیقه ای از قطعات موسیقی کاسیک است که بسیار مورد علاقهء من است.

این قطعه کوتاه بر خلاف کوتاهی خود حرفهای زیادی برای گفتن دارد و البته داستان جالبی هم دارد.

موریس راول اهنگساز فرانسوی در اواخر قرن نوزده و اواخر قرن بیستم این قطعه را ساخته و البته او که خود آهنگساز کلاسیک بزرگی بوده دارای تصنیفات و آهنگهای بارزش و طولانی و عمیقی است و او خود هیچ کاه فکرش را نمی کرد که قطعه ای که از دید خودش چندان اهمیتی ندارد به بزرگ ترین و معروفتری اثر وی در دنیا تبدیل شود.

گوئی داستان نویس بزرگی داستانهای بلند و زیبائی ساخته ولی در لا به لای آنها داستان کوتاهی آن هم محض زنگ تفریح یا آنتراکت ساخته که به هیچ وجه توقع شهرت جهانی برای آن داستان کوتاه را ندارد اما بر خلاف تصورش همان قطعه کوتاه تبیدل یه اثری معروف در سطح جهانی گردد.

هر چند دستمایه و علت ساخت این اثر یک مساله ساده نظبر رقص و باله بوده اما ساختار و سازبندی و انسجام موسیقی در این اثر به گونه ای است که انسان را فراتر از یک رقص ساده و در عوالم بالاتری می برد.

انسان با شنیدن این اثر در واقع به یاد فیلمهای تاریخی و باستانی و یا رمی و گلادیاتوری می افتد و گوئی نوعی ابهت تاریخی را روایت می کند.

طرز سازبندی موسیقی هم حکایت از مهارت بالای سازنده آن دارد به این معنی که یک ریتم ساده چنان با مهارت تکرار می شود که شنونده از تکرار آن هیچ گاه خسته نمی شود .

آهنگ در ابتدا با کمتربن آلات موسیقی آغاز می گردد و با هر بار تکرار یک ساز موسیقی بر ارکستر اضافه می شود به نحوی که در هر تکرار ، صدای موسقی بیشتر و بیشتر می شود تا اینکه در فسمتهای آخر به حد و نهایت خود می رسد در نهایت یک موضوع ساده تیدبل به یک اثر پیچیده و بارزش دنیای موسیقی کلاسیک می گردد.

داستان ساخت این اثر

«بولرو» (به فرانسوی: Boléro) نام یک قطعهٔ ارکسترال یک موومانه و از آثار موریس راولMaurice Ravel , 1875 - 1937است. «بولرو» که در سال ۱۹۲۸، در اصل به‌عنوان یک قطعهٔ باله و به سفارش ایدا روبینشتاین -بالرین اهل روسیه- نوشته شده‌است شناخته‌شده‌ترین اثر موریس راول به‌شمار می‌آید.

روبینشتین ابتدا از راول خواست تا ۶بخش از ایبریای[ا Iberia] ایساک آلبنیس را با تنظیم ارکسترال بازآفرینی کند. زمانی که راول مشغول کار روی اولین قطعه با نام «روندنا»[Rondeña] بود دریافت که پیش از او رهبر ارکستر اسپانیایی انریکه آربوس[Enrique Arbós]، تمام موومان‌های ایبریا را برای اجرای ارکستر بازتنظیم کرده‌است و قوانین حق تکثیر اجازهٔ بازآفرینی آن اثر را به شخص دیگری نمی‌دهند. پس از آن‌که آربوس از تصمیم راول آگاه شد اعلام کرد که با کمال میل از حقوق قانونی‌اش چشم‌پوشی می‌کند و به راول اجازه می‌دهد که قطعه‌ها را با تنظیم جدید بازآفرینی کند. اما راول نظرش را عوض کرد و ترجیح داد یکی از کارهایی که پیش‌تر نوشته بود را برای اجرای ارکستر تنظیم کند. سپس یک‌بار دیگر نظرش را تغییر داد و این‌بار تصمیم گرفت بر مبنای یکی از فرم‌های موسیقی و رقص اسپانیایی به‌نام بولرو قطعهٔ جدیدی خلق کند. راول در یکی روزهایی که تعطیلاتش را در یکی از بخش‌های پیرنه-آتلانتیک می‌گذراند با یک انگشتی نواختن پیانو، ملودی ساده و اولیهٔ قطعه‌ای که در ذهن داشت را خلق کرد. آن قطعه که ابتدا فاندانگو نام‌گذاشته شده بود، بعداً نامش به «بولرو» تغییر داده شد.

اولین اجرا

«بولرو» اولین بار در ۲۲نوامبر ۱۹۲۸در اپرای پاریس اجرا شد. در آن اجرا برونیسلاو نیژینسکا[Bronislava Nijinska]رقص‌پردازی و الکساندر بنوا[Alexandre Benois] طراحی را بر عهده داشتند و والتر استرارام[ Walther Straram]فرانسوی ارکستر را رهبری می‌کرد. پیش‌تر قرار بود ارنست آنسرمی[Ernest Ansermet]ارکستر را رهبری کند که با مخالفت اعضای گروه ارکستر روبرو شد. سناریویی که روبینشتین و نیژینسکا برای اولین اجرای «بولرو» در نظر گرفته‌بودند داستانی با این مضمون داشت:

در میخانهای در اسپانیا مردم زیر فانوس برنجی که از سقف آویزان است می‌رقصند. در گرماگرم شادی و تشویق‌های جمعیت، یک بانوی رقصنده روی یکی از میزها می‌رود، شروع به رقصیدن می‌کند و ریتم رقص‌اش به مرور تندتر می‌شود.

— پایان نقل قول

بولرو قطعه ای ارکسترال در یک موومان ساخته موریس راول (Maurice Ravel) است که در سال ۱۹۲۸در اصل برای باله تنظیم شده و بدون تردید مشهورترین اثر راول به شمار می رود.

قبل از بولرو راول باله های متعدد دیگری نیز ساخته است، اما جدا از قطعات مذکور که برای اجراهای رقص بر روی صحنه تنظیم شده بود، راول علاقه بسیاری به تصنیف و نگارش مجدد قطعات رقصی داشت که از آنجمله می توان به قطعات موفقی چون Menuet درسال ۱۸۹۵و Pavane در سال ۱۸۹۹و یا قطعه کاملتری چون Tombeau de Couperin اشاره کرد.

بولرو تجسمی است از شیفتگی راول در بازنویسی و ساخت مجدد موومانهای موسیقی شامل رقص. این قطعه یکی از آخرین قطعاتی است که او پیش از بیماری – که وی را مجبور به بازنشستگی اش شد- ساخته است. او بعد از بولرو تنها دو کنسرتوی پیانو و Don Quichotte à Dulcinée (سه قطعهموسیقی برای پیانو و صدای انسان بر اساس یک رمان اسپانیایی) را به رشته تحریر در آورد.

تاریخچه

هر چند تا کنون این باله عموما به عنوان یک قطعه ارکسترال نواخته شده و به ندرت در مقام باله بر روی صحنه رفته است، ولی کماکان مشهور باقی مانده است.

بولرو فاقد موسیقی است!

ظاهرا راول به هیچ وجه انتظار چنین موفقیت و استقبال گسترده ای از قطعه ای که به قول خودش “فاقد موسیقی” بوده، نداشته است. در اولین اجرای باله زنی از حاضرین فریاد برآورد و راول را دیوانه خطاب کرد، راول در پاسخ گفت :” چه عالی، شما این اثر را کاملا درک کرده اید.”

بولرو اولین بار در سال ۱۹۲۹در پاریس توسط یک شرکت به نام دیوراند (Durand) منتشر شد. تنظیماتی که بر روی این قطعه انجام شده برای تک نوازی و دونوازی پیانو بوده است. راول نیز خود نسخه ای از این اثر را برای دو پیانو بازنویسی نموده که در سال ۱۹۳۰منتشر گشته است.

موسیقی

بولرو برای یک ارکستر بزرگ متشکل از دو فلوت، پیکولو، دو انگلیش هورن، یک کلارینت Eb، دو کلارینت باس، کلارینت Bb، دو باسون، کنترباس، چهار هورن، پیکولو ترمپت D، سه ترومپت، سه ترومبون، شیپور، سه ساکسیفون، تیمپانی، دو طبل بزرگ، طبلهای کوچک، سنج، تام تام (tam-tam)، چنگ و سازهای زهی (همچون ویولن، ویولا و دوبل باس) نوشته شده است.

مدت زمان متوسط اجرای این قطعه پانزده دقیقه است، اما در برخی از اجراها تا هجده دقیقه نیز به طول انجامیده، قطعه اصلی که توسط شخص راول اجرا شد هفده دقیقه و شش ثانیه طول کشید.

این اثر ساختار بسیار ساده ای دارد، در کل قطعه یک ملودی و یک ملودی پشتیبان – یا countermelody – استفاده شده که بارها و بارها با تنظیمات مختلف، اما بدون تغییر کلی، تکرار شده است. قطعه در آرامش با یک ملودی در دو ماژور که توسط فلوت در یک ریتم تکراری (ostinato) که توسط درامز نواخته می شود، آغاز می گردد.

کاربرد های متفاوت

ملودی بولرو نزد بسیاری از افراد شناخته شده است و در موقعیت های متفاوتی چون موسیقی فیلم، بازی های کامپیوتری و موسیقی عامیانه کاربرد داشته است. برای مثال در فیلم مشهور “ده” از این قطعه استفاده شده است.

انیماتور صاحب نام ایتالیایی برونو بوزتو (Bruno Bozzetto) بخشی از بولرو را در فیلم Allegro non troppo که در سال ۱۹۷۷ساخته شده، مورد استفاده قرار داده است.

گروه موسیقی راک The James Gang در سال ۱۹۷۰در آهنگ The Bomber از آلبوم James Gang Rides Again خود بخشی از قطعه مذکور را به کار گرفته است. هرچند با اعتراض و شکایت بنیاد راول که کلیه حقوق مربوط به آثار راول را کماکان در اختیار خود دارد، این گروه مجبور شد نسخه دیگری از آلبوم فوق را با حذف بخش مربوط به بولرو مجددا منتشر نماید.

زياده نرفتيه ايم اگر بگوييم كه اين اثر همزاد آفريننده‌ی آن است. مادر راول اهل بخش اسپانيولی باسک و پدرش زاده‌ی سويس بود. در حالي‌كه لالايي‌های اسپانيولی مادر او را به سوی آهنگ‌های شرقی می‌‌كشاند، هميشه اشتياق داشت سر از كارهای فنی پدر و برادرش كه مهندس بودند، درآورد.

"بولرو"آميزه‌ای از شور آهنگ‌های آندولوسی و حتی عربی با فناوری دقيق و ساختمند ساعت‌سازان سويسی است. اثری است برای اركستر با ضرب سه چهارم و آهنگ ساده‌ای كه پيوسته تكرار می‌‌شود ولی تنوعش را از سازها و نواهايی كه آرام آرام بلندتر می‌شوند، می‌گيرد و هيجانی كم‌نظیر به اثر می‌دهد. شايد به همين خاطر است كه "بولرو"بيش از هر اثر كلاسيک ديگر در نوع خود، اجرا و ضبط شده است.

لینک دانلود این اثر ارزشمند

http://www.liberliber.it/musica/r/ravel/index.php