تلاشی شرم آور برای مخفی کردن هولوکاست ارمنیان
رابرت فیسک
منبع : نشریه ایندیپندنت ـ دوشنبه ۱۹ژانویه ۲۰۱۵
به نقل از سایت فارسی «صدمین سالگرد نسل کشی ارمنیان» genocidal.ir
دوهفته نامه "هویس"شماره 188
2 اسفند ۱۳۹۳
http://farsi.hooys.com/?p=2054
.
در حالی که رهبران جهان آماده حضور در مراسم یادبود نخستین نبرد جنگ جهانی اول در گالیپُلی می شوند، سالگرد واقعه دهشتناک دیگری در خطر نادیده گرفتن شدن است.
هنگامی که در ماه آوریل رهبران جهان از جمله پرنس چارلز و نخست وزیران استرالیا و نیوزیلند، به دعوت دولت ترکیه برای یادبود نخستین نبرد جنگ جهانی اول در گالیپلی گرد هم خواهند آمد، شبح یک و نیم میلیون ارمنی مسیحی قتل عام شده آن ها را همراهی خواهد کرد.
ترکیه در اقدام وقیحانه بی سابقه ای سعی دارد از صدمین سالگرد تلاش نیروهای متفق برای تجاوز به ترکیه در سال ۱۹۱۵برای خاموش کردن خاطره قتل عام ارمنیان امپراطوری عثمانی، نخستین هولوکاست نیمه صنعتی قرن بیستم، استفاده کند. ترکیه از ۱۰۲کشور برای حضور در سالگرد گالیپلی در تاریخ ۲۴آوریل دعوت کرده است، در حالی که ارمنیان در طول سالیان متمادی دقیقا در همان روز به قربانیان قتل عام پیشینیان خود توسط امپراطوری عثمانی ادای احترام می نمایند.
رئیس جمهور ترکیه، رجب اردوغان، حتی برای همتای ارمنی خود، سرژ سرکیسیان، دعوت نامه حضور در مراسم گالیپلی ارسال کرده است، دعوت نامه ای که خود آقای اردوغان مطمئنا پیشاپیش از رد شدن آن اطلاع داشت. این عمل بعد از درخواست رئیس جمهور ارمنستان از اردوغان برای حضور در مراسم یادبود قتل عام ارمنیان در ۲۴آوریل انجام گرفته است.
این اقدام صرفا یک موذیگری سیاسی به حساب نمی آید. ترک ها به خوبی می دانند که ورود نیروهای متفقین به گالیپلی در ۲۵آوریل شروع شد، یک روز پس از روزی که ارمنیان از آن به عنوان آغاز نژادکشی ارمنیان توسط حکومت وقت ترکیه یاد می کنند. دولت های استرالیا و نیوزیلند در ۲۵آوریل روز «آنزاک» را برگزار می کنند. تنها دو سال پیش، رئیس جمهور وقت ترکیه، عبداله گل، ۹۸امین سالگرد جنگ جهانی اول را در ۱۸مارس ۲۰۱۳برگزار کرد، روزی که در آن نیروی دریایی بریتانیا شبه جزیره داردانل را به فرمان وینستون چرچیل، دریاسالار ارشد نیروی دریایی، بمباران کرد. در آن زمان هیچ کس در ترکیه پیشنهاد نداد که در روز ۲۴آوریل به مناسبت نبرد گالیپلی (کاناکالی در زبان ترکی) مراسم یادبود برگزار شود.
البته که ترک ها نگران هستند روز ۲۴آوریل یادآور سالگرد جنایات هولناک کشورشان در قبال بشریت در سال ۱۹۱۵باشد. در آن مقطع ده هاهزار مرد ارمنی به وسیله تفنگ و چاقو اعدام شدند، به زنان آنان تجاوز شد و به همراه کودکان شان با گرسنگی به سمت بین النهرین کوچ داده شدند. همان منطقه ای که الان به دست ارتش قتل عام کننده داعش افتاده است، ارتشی که حتی کلیسایی که ارمنیان برای یادبود کشتار در شهر دیرالزور سوریه بنا کرده بودند را نابود کرده است. ارمنیان تاریخ ۲۴آوریل را برای یادبود این قتل عام انتخاب کردند چون این همان روزی بود که پلیس ترکیه اولین گروه از روشنفکران، وکلا، پزشکان، معلمان و خبرنگاران ارمنی را در قسطنطنیه دستگیر کردند.
همان گونه که راست گرایان و مورخان تجدیدنظر طلب آلمانی هولوکاست یهودیان را انکار می کنند، ترکیه نیز همواره از قبول مسؤولیت امپراطوری عثمانی در قبال بزرگترین جنایت بشری در طول جنگ ۱۹۱۴ـ ۱۹۱۸سرباز زده است، جنایاتی که حتی در زمان خود موجب نارضایتی متحد ترکیه، آلمان نیز گردید.
وقوع هولوکاست ارمنیان در سال ۱۹۱۵، که تا سال ۱۹۱۷نیز ادامه پیدا کرد، به وسیله صدها محقق بین المللی، از جمله بسیاری از مورخان اسرائیلی و یهودی، مورد تایید قرار گرفته است و توسط بسیاری از کشورهای اروپایی نیز به رسمیت شناخته شده است. فقط دولت تونی بلر حاضر نشد این جنایات را به عنوان قتل عام بشناسد و سعی کرد مانع برگزاری مراسم یادبود به وسیله بازماندگان این جنایت در یادواره هولوکاست در لندن شود و به این وسیله رنجی که ارمنیان متحمل شده بودند را ناچیز شمرد. ادعای ترکیه مبنی بر این که ارمنیان قربانیان بداقبال تحولات اجتماعی در طول دوران جنگ بودند نیز از مدت ها قبل بی اعتبار شده است.
تعداد زیادی از محققان شجاع ترک، که به خاطر صداقت شان توسط هموطنان شان محکوم شده اند، اسناد عثمانی را مورد بررسی قرار داده و ثابت کرده اند که دستور نابودی جامعه ارمنی از قسطنطنیه (استانبول فعلی) به فرمانداری های محلی ارسال شده بود. به عنوان مثال پروفسور آیهان آکتار از دانشگاه بیلگی استانبول از رشادت های ارمنیانی که در یونیفورم ترکیه در گالیپلی برای کشور ترکیه جنگیدند به تشریح نوشته است. وی در خصوص زندگی سارکیس طوروسیان، فرمانده ارمنی ارتش که به خاطر رشادت هایش از دولت عثمانی مدال دریافت کرده بود ولی والدین و خواهرش در قتل عام کشته شدند اطلاع رسانی کرده است. پروفسور آکتار توسط فرماندهان ارتش و برخی استادان دانشگاه ترکیه مورد سرزنش قرار گرفت، چون آن ها ادعا داشتند که ارمنیان هیچگاه درجبهه ترکیه نجنگیده اند. ژنرال های ترک علی رغم همه مدارک موجود از جمله عکس طوروسیان در یونیفرم عثمانی، به طور رسمی وجود سربازان ارمنی در ارتش ترکیه را انکار کردند.
ولی اکنون ترکیه موضعش را عوض کرده است. وزیر امور خارجه ترکیه، مولود چاووش اوغلو، قبول کرده است که اقلیت های قومی دیگر از جمله بسیاری از اعراب، به همراه ارمنیان در گالیپلی برای ترکیه جنگیده اند. وی گفت: «ما (ترک ها و ارمنیان) همراه هم در گالیپولی جنگیده ایم. به همین خاطر است که برای رئیس جمهور سرکیسیان نیز دعوت نامه ارسال کرده ایم». رئیس جمهور ارمنستان در پاسخ به این دعوت حتی به ژنرال طوروسیان اشاره کرد، اگرچه متأسفانه به اشتباه ذکر شده بود که این سرباز در قتل عام کشته شده بود در حالی که وی در سال ۱۹۵۴در نیویورک و بعد از اتمام نگارش خاطراتش درگذشته بود. سرکیسیان در پاسخش به رئیس جمهور ترکیه یادآور شده بود که «صلح و دوستی باید منوط به شهامت مواجهه با گذشته خود، قضاوت تاریخی و حافظه جهانی باشد… هر کدام از ما موظف هستیم روایات واقعی را به نسل های بعدی انتقال دهیم و مانع تکرار جنایات شویم… و برای ایجاد روابط حسنه و همکاری های آتی بین ملت ها، مخصوصا دو ملت همسایه زمینه سازی کنیم.»
ارمنیان مراسم یادبود خود را در روز ۲۴آوریل برگزار می کنند، روزی که در گالیپولی هیچ اتفاقی نیفتاده بود، این روزی بود که روشنفکران ارمنی دستگیر و در زیرزمین مقر پلیس قسطنطنیه، قبل از تبعید و در برخی موارد اعدام، زندانی شده بودند. این ها اولین «شهدای» قتل عام ارمنیان بودند. این مکان بازداشت در حال حاضر تبدیل به موزه هنرهای اسلامی شده است، جاذبه ای گردشگری که احتمالا پرنس چارلز و سایر مقامات عالی در ۲۴آوریل به آن جا برده نخواهند شد. این کشتار در آوریل ۱۹۱۵آغازگر آزار و تبعید ارمنیان به چهار گوشه دنیا شد.
مشارکت پروفسور آکتار، به همراه مورخ تانر آکچام در آمریکا، در تحقیقات مربوط به تاریخ فیمابین ترکیه و ارمنستان تقریبا بی نظیر است. این دو طی تحقیقات آکادمیک خود و علی رغم فشار شدید سیاسی برای ساکت نگه داشتن شان هزاران ترک را وادار کردند که در خصوص وقایع شوم ۱۹۱۵به بحث و مناظره بپردازند. خیلی از ترک ها از آن زمان کشف کرده اند که مادربزرگ های ارمنی داشته اند که به اجبار مسلمان شده بودند، یا در جوانی به اسارت نظامیان و سربازان ترک درآمده بودند. آکتار همچنین اشاره می کند که سربازان ارمنی دیگری، از جمله ستوان یکم سورمنیان که خاطراتش ۱۳سال بعد از فوت طوروسیان در بیروت منتشر شده بود، برای ارتش ترکیه جنگیده بودند.
ولی او به دولت ترکیه و یا رئیس جمهور ارمنستان اعتنایی ندارد. آکتار به من می گوید: «اگر می خواهید به سربازان و افسران ارمنی که در راه وطن شان (ترکیه) در سال ۱۹۱۵کشته شدند ادای احترام کنید باید رهبر کلیسای ارمنیان در استانبول را دعوت کنید. چرا آن ها رئیس جمهور سرکیسیان را دعوت کرده اند؟ احتمالا اجداد او در سال ۱۹۱۵در ارتش امپراطوری روسیه می جنگیدند. تا جایی که من اطلاع دارم او از قره باغ (منطقه تحت حکومت ارمنستان در آذربایجان) است. این پیشنهاد بی شرمانه به رئیس جمهور سرکیسیان یک نمایش است… این به نوعی توهین آمیز است.»
شاید خیلی از ارمنیان نیز در این خصوص هم نظر باشند. برای ماه های طولانی، سرژ سرکیسیان آماده امضاء پیمانی با ترکیه بود که بر مبنای آن تنها در قبال تحقیقات رسمی محققان در خصوص قتل عام، مرز ترکیه ـ ارمنستان بازگشایی می شد. وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده، هیلاری کلینتون و همچنین سیاستمداران مختلف و خبرنگاران خارجی مستقر در ترکیه از سرکیسیان حمایت می کردند، ولی ارمنیان خارج از ارمنستان به مخالفت شدید پرداختند و می پرسیدند یهودیان چه واکنشی نشان می دادند اگر روابط دوستانه با کشور آلمان تنها منوط به تحقیقاتی در خصوص واقعیت داشتن هولوکاست می شد. در طول جنگ جهانی اول، روزنامه های آمریکایی و اروپایی در خصوص وحشیگری های انجام شده درحق ارمنیان مطالب زیادی منتشر کردند و وزارت امور خارجه بریتانیا دست به انتشار کتاب سیاه در مورد جنایات ارتش ترکیه در قبال ارمنیان زد. اولین بار رافائل لمکین، وکیلی آمریکایی با اصلیت یهودی ـ لهستانی، عبارت «قتل عام» را در خصوص هولوکاست ارمنیان به کار برد. اسرائیلی ها زمانی که به مصیبت های ارمنیان اشاره می کنند از کلمه «شواه» (هولوکاست) استفاده می کنند.
قهرمان ترک گالیپولی البته مصطفی کمال بود، که بعدها آتاتورک لقب گرفت و ترکیه مدرن را پایه گذاری کرد، لشکر ۱۹ام تحت فرماندهی او در گالیپولی به خاطر شمار زیاد سربازان عربی ای که داشت، به «حلب» معروف شد. آتاتورک در کشتار ارمنیان در ۱۹۱۵شرکت نداشت ولی تعدادی از هم قطاران او در این کشتار نقش داشتند و همین امر کماکان بر تاریخ ترکیه مدرن سایه افکنده است. شکست خونبار نیروهای متفقین در گالیپولی بر ادامه حیات سیاسی وینستون چرچیل تأثیر گذاشت، نکته ای که ده ها هزار استرالیایی و نیوزیلندی که قصد دارند ماه آوریل در این نبردگاه قدیمی حضور داشته باشند مطمئنا از آن مطلع هستند. ولی این که تا چه حد از سالگرد رویداد فجیع تری در روز ۲۴آوریل مطلع باشند موضوع دیگری است.