فیلم طعم شیرین خیال ، نگاه مثبت و منفی

فیلم طعم شیرین خیال ، نگاه مثبت و منفی

گردآوری از گارگین فتائی

شعار فیلم «طعم شیرین خیال»:

حدیث عشق با آن زبانی که تا حالا نشنیدی.

عوامل فیلم «طعم شیرین خیال»:

کارگردان: کمال تبریزی/ نویسنده: نغمه ثمینی با همکاری علی میرمیرانی براساس طرحی از محمدعلی حسین نژاد/ تهیه‌کننده: محمد علی حسین‌نژاد/ تدوین: بهرام دهقانی/ مدیر فیلمبرداری: علی تبریزی/ مدیر صدابرداری: عباس رستگارپور/ طراح صحنه: سارا سمیعی/ طراحی و ترکیب صدا: علیرضا علویان/ طراح لباس: مجید لیلاجی/ طراح چهره پردازی: مجید اسکندری/ موسیقی: مسعود سخاوت دوست/ جلوه های بصری: فرهاد یوسفی پور/ مدیر تولید: جلیل شعبانی/ عکاس: زهرا مصفا

بازیگران: شهاب حسینی، نازنین بیاتی، نادر فلاح، نازنین فراهانی، پریوش نظریه، مهدی حسینی بجستانی، عیسی یوسف‌پور، آسیه سلطانی نژاد

کارگردان: کمال تبریزی

نویسنده: نغمه ثمینی با همکاری علی میرمیرانی

خلاصه فیلم «طعم شیرین خیال»:

شیرین، ماجرای آشنایی خود و خانواده ‌اش با کسی را که قرار است به خواستگاری او بیاید روایت می‌‌کند.

استاد دانشگاه ساده دلی که دست بر قضا دشمنانی نیز دارد عاشق شیرین می شود. محیط زیست مهم ترین دغدغه اوست و در راه آن از هیچ تلاشی فروگذار نیست.

قصه طعم شیرین خیال در استان کرمان می گذرد و توسط دختری به نام "شیرین"روایت می شود که دانشجو است و استادش "دکتر رازیانی"که به شدت تعصب و تعلق خاطر نسبت به محیط زیست دارد، در یکی از سفرهای دانشجویی علمی صحرایی، به "شیرین"ابراز علاقه می کند.

"دکتر رازیانی"که شهاب حسینی نقش او را ایفا کرده، مردی جوان است که علاقه وافرش نسبت به محیط زیست باعث شده در یکی از روستاهای اطراف شهر بم ساکن شود و خانه خود را با ابزارهایی ساخته که هیچ نوع تهدیدی برای محیط زیست به حساب نمی آیند. "رازیانی"علی رغم دانش و دغدغه اش در فیلم مانند یک انسان شتابزده و مورد تمسخر به تصویر کشیده است. به طوریکه مخاطب را در سردرگمی قرار می دهد: از فردی با این سطح دانایی چرا رفتارهایی چنین کودکانه و ناپخته سر می زند؟ مانند سکانسی که در کارگاه قنادی "شفیع"پدر "شیرین"می گذرد و به کارگران در مورد اسراف و جلوگیری از دورریز مواد تذکر می دهد و آنها نیز او را انسانی عقبمانده به "شفیع"معرفی می کنند. یا به عنوان مثال هزارپایی که او به "شیرین"هدیه می دهد و در توجیهش می گوید این موجود مفیدی است و در هرحال از آدم ها که بهتر است. سوال اینجاست: به واقع هدف تبریزی از طراحی چنین کاراکتر عجیبی چه بوده است؟ آیا مردی چنین ساده لوح می تواند در چشم مخاطب مُبلّغ خوبی برای حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی باشد؟

درباره کارگردان فیلم طعم شیرین خیال

کمال تبریزی کاگردان با سابقه سینما و تلویزیون از جمله فیلمسازان صاحب سبک ایرانی است که در جشنواره های مختلف داخلی و خارجی جوایز ارزنده دریافت کرده است. از جمله جوایز وی می توان به جایزه ای سی پی ای برای فیلم مهر مادری ازجشنواره بین‌المللی سینمای جوان کاسل ۱۹۹۹؛ جایزه بزرگ صندوق کودکان آلمان برای فیلم مهر مادری از جشنواره فیلم برلین ۱۹۹۹و سیمرغ بلورین جایزه ویژه هیأت داوران برای فیلم فرش باد دوره ۲۱جشنواره فیلم فجر (مسابقه سینمای ایران) ۱۳۸۱اشاره کرد.

نگاه مثبت

«طعم شیرین خیال» نوعی طنز رمانتیک متفاوت درباره محیط زیست و رابطه انسان و زمین است. پخش این فیلم بر عهده ی شرکت سینمایی نور تابان است.

فیلم «طعم شیرین خیال» در بخش مسابقه سی و سومین جشنواره فیلم فجر حضور داشت و نامزد دریافت سیمرغ بلورین بهترین جلوه های ویژه میدانی و بصری شد.

کمال تبریزی درباره ی ارتباط مخاطب با فیلم «طعم شیرین خیال» گفت:

"هر زمان که به خانه سینما می‌روم بوی سیگار می‌گیرم و این موضوع برایم ناراحت کننده است، اگر فیلم ما باعث شود قدری نسبت به محیط اطراف و فضای زندگی ما توجه بیشتری کنیم و پاکی قبلی کره زمین را به آن برگردانیم، بهترین هدیه فیلم ماست که امیدوارم تماشاگران هم آن را بپذیرند."

هم‌صحبتی با کسی هستیم از موضوعاتی چون انرژی‌های هدررفته در طبیعت، کود کمپوست، آسیب انسان‌ها به زمین و آب، استفاده ازانرژی‌های سالم و عدم استفاده از مواد بازیافت‌نشدنی چون پلاستیکحرف بزند، حوصله‌اش را نداریم. چه برسد که این صحبت کسل‌کنندهدر قالب یک فیلم بلند سینمایی طرح می‌شود که نخست باید به فکر تأمین وجه سرگرم‌کنندگی‌اش باشد. اما وقتی طعم شیرین خیال دارد تمام می‌شود و می‌بینیم که همین سوژه‌های به‌ظاهر «حوصله سربر» در قالب و جای درست خود قرار گرفته‌اند با آن هم نوا می‌شویم. تصورش را بکنید داستان شروع می‌شود با شرح دل‌بستگی آشکار و بی‌مقدمه‌‌ی یک استاد - شهاب حسینی- به دانشجویش- نازنین بیاتی- در جغرافیای خشک کرمان. داستانی که که از‌‌ همان ابتدا با توجه به حال‌وهوای متفاوت و نا‌متعارف استاد چنگی برای ادامه به دل نمی‌زند. حال به این توصیف اضافه کنید علاقه‌مندی دختر دانشجو به حرف‌های زیادی جدی و متعصبانه‌ی استاد در مورد طبیعت سالم، گیاه، باد و آب و... آن هم با تصوراتی که به شکل انیمیشن مجبوریم آن را ببینیم. اما این داستانی که می‌توانست اسباب مضحکه و ملال باشد در دستان کمال تبریزیچنان ورز می‌خورد که از جایی می‌فهمیم، نمی‌شود که با منطق فیلم همراه نشد. جوری که وقتی دختردر صحنه‌ی خواستگاری از شرط‌های عجیب‌و‌غریبش برای خواستگار می‌گوید تعجب نمی‌کنیم. فیلم در یک سوم انتهایی آن قدر با ریتم و درون مایه‌ی خود مخاطب را مأنوس کردهکه شخصیت به‌ظاهر لوده، سربه‌هوا و مدل دانشمند دیوانه‌ی شهاب حسینی را باور می‌کنیم و نه‌تنها پروژه‌ی خنده‌دار «دل»‌اش به دل می‌نشیند که به عشقش نیز احترام می‌گذاریم. این فیلم حتی اگر دردیدار مجدد این قدر که به نظر آمد «حال‌خوب‌کن» نباشد باز ارزشش رادارد که ما را به تماشای یک قصه‌ی دل‌چسب از نغمه ثمینی، بازی‌های متقاعدکننده‌ی شهاب حسینی و نازنین بیاتی و یک کارگردانی منطقیدر دیار کویر و کلمپه ببرد. منتقد:ارسیا تقوا

مخاطب در نظر اول شاهد فیلمی مشابه طبقه حساس ساخته پیشین کمال تبریزی است با شباهت های ریز و درشت در پرسوناژ و ساختار. اما اندکی که با فیلم همراه می شویم تغییر نگاه و نوآوری را در آن حس می کنیم. استفاده از ابزار پویانمایی در سیر روایت داستان، خلاقیت در نمایش معضلات محیط زیستی و خلق فضایی میان شهر و روستا که این روزها از جمله دغدغه های جامعه ی آرمانی است، از جمله نقاط قوت طعم شیرین خیال است. با تمام اینها بُعدی که تاثیر به نسبت منفی خود را روی فیلم گذارده، سفارشی بودن آنست. تاکید بر موضوع محیط زیست و نگاه ریزبینانه به احوال ناخوش هوا و زمین و آب و خاک، کاری پسندیده و لایق حمایت است، ولی پرداخت شعاری، بدون برنامه و بی سبک و صیاغ به آن، نمی تواند تضمین کننده گسترش و لزوما ارتقا دانش و درک در مخاطب باشد. ای بسا که تعمیم بی ملاحضه، سبب شود حس زدگی و عدم برقرای ارتباط نیز به مخاطب دست بدهد.

شاید هدف این فیلم اشاعه فرهنگ حفاظت از محیط زیست و دوست داری طبیعت است، اما طعم شیرین خیال می تواند هجونامه ای چندلایه به جوامع فعال محیط زیست باشد تا غزلی در حمایت آنها. البته این موضوع و دو گانگی در دریافت زیرلایه های حقیقت فیلم برآمده از سبک فیلمسازی کمال تبریزی است که در اغلب آثارش به چشم می خورد.

ضعف شخصیت پردازی فیلمنامه در مواردی توی ذوق می زند. شخصیت خانم رئیس دانشگاه که روی دنده دشمنی با "رازیانی"افتاده، دارای عمق و سختی کافی نیست و مخاطب، فراتر از جنس دشمنی وی با "دکتر رازیانی"که بخاطر "ترس از کسب اعتبار علمی بیشتر و طبعا کاهش جایگاه خود در دانشگاه"است، اطلاعاتی در مورد ابعاد دیگر او به دست نمی آورد. خانم رئیس اساسا در صدد آسیب زدن به شخصیت اوست و درصدد اینکه وی را از دانشگاه اخراج کند. وقتی دوست "شفیع"برای تحقیقات به دانشگاه می رود او شخصی را اجیر کرده و به عنوان "رازیانی"معرفی می کند تا با حرکات ناشنایست و حرف های احمقانه، وی را تخریب کند. یا زمانی پس از آن باز همان فرد که بدل رازیانی بوده را مامور می کند تا در زمانی که در خانه اش حضور دارد، دست به آتش کشیدن منزلش بزند. این حفره عمیق میان یک حسادت ساده و در آنسو یک کینه ورزی که تا مرز به قتل رساندن وی کشیده شده، خلائی عظیم را در روند فیلمنامه نمایش می دهد.

با تمام اینها نمی توان قدرت و ظرافت بیانی فیلم را دست کم گرفت. به لحاظ تکنیکی و فنی، تصویربرداری با قاب هایی مفهومی و معنادار طعم شیرین خیال را در رده ای بالاتر از نرمال آثار گذشته کمال تبریزی قرار داده است. استفاده از هنر انیمیشن برای روایت قصه و پیش بینی های زیست محیطی مانند لحظاتی که همه فریز می شوند و "شیرین"ماجرا را شرح می دهد یا سکانسی که لوله های آب، خشک شده و سوسک ها از آن بیرون می آیند؛ جلوه ای نو و دیدی تازه به فیلم بخشیده است. صداگذاری متناسب از دیگر نقاط قوت آنست. مثل صحنه ای پویانمایی شده که درها و پنجره ها به هم می خورند و افکت دقیق آن به گوش می رسد که با واقعیت هم تفاوت چندانی ندارد. همینطور تدوین خلاقانه و منظم در سراسر فیلم که تاثیر شگرفی در روند داستان نهاده است.

در نمایی کلی طعم شیرین خیال درامی علمی - عاشقانه (!) است که هدف آشکارش روایتی دوم شخص و فانتزی از یک رابطه زیبا و ساده است و این موضوع علت همذات پنداری و برقراری ارتباط مخاطب با قصه شده است. اما موضوعات کم اثری که در سیر داستان به میان می آیند - مانند سموم نباتی و زباله های الکتریکی - فضای فیلم را مخدوش ساخته است.

تازه ترین ساخته کمال تبریزی در کاخ جشنواره با حواشی جالبی همراه شد. تبریزی در هنگام نمایش فیلم قسمت هایی را که در ممیزی کوتاه شده بود با صدای بلند برای حاظران تعریف می کرد. کمال تبریزی کارگردان فیلم طعم شیرین خیال در نشست مطبوعاتی گفت : باید مردم این احساس را داشته باشند که با اینده خطرناکی روبرو هستند.

به گزارش مد ومه ، این کارگردان سینما امروز 19 بهمن ماه پس از پایان نمایش جدیدترین ساخته‌اش که به محیط زیست مربوط می‌شود، بیان کرد: شاید خیلی از آدم‌هایی که نسبت به محیط زیست اطلاعات دارند و مسائل مربوط به آن را رعایت می‌کنند، موضوعات مطرح شده در فیلم را بدانند اما مهم قاطبه مردم است که «طعم شیرین خیال» را درک کنند و این احساس را داشته باشند که با آینده خطرناکی روبرو هستند.

او در نشست پرسش و پاسخ فیلم‌اش که با اهالی رسانه سخن می‌گفت درباره شعارزدگی در این فیلم گفت: از زمان نوشتن فیلمنامه و بعد در طول ساخت فیلم فکر می‌کردم حرفی را می‌زنیم که همه یا اغلب گوش‌ها برای شنیدن ‌آن بسته است و ما مجبور بودیم فریاد بزنیم و شعار بدهیم تا آنهایی که خواب هستند یا خود را به خواب زده‌اند بیدار شوند و به موضوع فکر کنند.

تبریزی خاطرنشان کرد: اگر جایی احساس می‌شود که فیلم شعار می‌دهد، خودم هم این احساس را داشتم اما ابایی از آن وجود نداشت.

وی درباره چگونگی طرح مسائل و مشکلات مربوط به محیط زیست در این فیلم گفت: «طعم شیرین خیال» را می‌شد، پیچیده‌تر و عمیق‌تر کرد. اما شاید همین موضوع باعث می‌شد برخی از مسائل گنگ شود در حالی که من قصد داشتم فیلم را برای مخاطب عام و همه مردم کوچه و بازار بسازم تا تاثیری روی زندگی روزمره آنها داشته باشد.

کمال تبریزی در پاسخ به اینکه چطور در شرایط فعلی و با وجود ذهن خاکستری مردم چنین فیلم امیدوارانه‌ای ساخته است؟ بیان کرد: آنچه در فیلم به آن تاکید می‌شود ولی شاید توجه شما را جلب نکرده، این است که متاسفانه در کشورمان مسائل خوب را فقط در خیال می‌توانیم، ببینیم به همین دلیل باید دست به دست هم بدهیم تا این خیال‌ها را به واقعیت تبدیل کنیم.

او ادامه داد: من هم موافقم که ما شرایط خوبی نداریم اما اگر این خیال را هم از خودمان بگیریم، هیچگونه ادامه حیاتی نخواهیم داشت.

کارگردان «طعم شیرین خیال» اضافه کرد: آنچه در این فیلم می‌بینید، واقعیت نیست بلکه خیال است و کشورهای جهان سوم باید تصور کنند که چه آرمان‌ها و خیال‌هایی می‌توانند داشته باشند و آن را چگونه می‌توان به واقعیت تبدیل کرد.

او با اشاره به اینکه فیلم خود را در چند سینمای مردمی تماشا کرده و واکنشی که براساس آرای گرفته شده دیده است‌، امیدوارانه بوده گفت: در آن سینماها معلوم بود که مردم در عین که با مسائل و مشکلات زیادی درگیر هستند اما مسائل مطرح شده در فیلم برایشان بی‌اهمیت نیست چرا که آنها حتی در دعاهای خود سلامتی و روان سالم را پیش از هرچیز دیگری می‌خواهند.

تبریزی با اشاره به اینکه متاسفانه در جنگل‌ها‌،‌کنار دریا‌ ‌، کوهستان‌ها و حتی در سطح شهر شاهد صحنه‌های خوبی نیستیم‌، خاطره‌ای از سفر خود به ژاپن را به همراه کیومرث پوراحمد یادآوری کرد که در تمام مدت نه آشغالی در خیابان‌ها دیدند و نه حتی سطل آشغالی.

این کارگردان سینما همچنین خاطرنشان کرد: از مدت‌ها پیش مساله محیط زیست را با یکسری از دوستان فیلمساز خود مطرح کرده و در تلاش هستیم تا انجمنی را در ارتباط با این موضوع و مشکلات آن راه‌اندازی کنیم تا به این ترتیب مردم را نسبت به آینده‌ای که در انتظار همه است، آگاه کنند.

وی با اشاره به اینکه وقتی طرح این فیلم براساس آقای حسین‌نژاد(تهیه کننده) مطرح و از من برای ساخت فیلم دعوت شد‌، گفت: آن موقع پس از خواندن طرح اولیه موضوع را برای ساخت خوب دانستم به خصوص به خاطر ضرورتش، البته شاید برخی فکر کنند این مساله ضرورتی ندارد اما مهم است چون همه به آن دست به گریبانند.

کمال تبریزی در بخش دیگری از صحبت‌هایش هم درباره انتخاب بازیگران این فیلم که با بازی شهاب حسینی و نازنین بیاتی‌ و نادر فلاح همراه بود گفت: اگر امکانش بود می‌خواستم همه بازیگران را از استان کرمان انتخاب کنم، آن هم به خاطر موضوع و محیطی که در آن کار می‌کردیم اما نشد و براساس نیاز به استفاده از بازیگران حرفه‌ای رسیدیم که البته برای لهجه آقای نادر فلاح به دادمان رسید و کمک خوبی را به ما کرد.

او با تاکید بر اینکه ترکیب خوبی از بازیگران در این فیلم حضور داشتند خاطر نشان کرد: در هر کاری تلاش می‌کنم با جوان‌ترها بیشتر کار کنم که در این فیلم هم عواملی از جمله آهنگساز‌، طراح صحنه و لباس‌ از جوانان بودند.

او با اشاره به محل فیلمبرداری «طعم شیرین خیال» که در کرمان بود گفت: کرمان بهترین نقطه ایران برای استحصال انرژی‌های نو است و بیشتر بادهای موسمی در آنجا می‌وزد، اگر دولت می‌توانست روی استان کرمان سرمایه‌گذاری کند مقدار انرژی که می‌توانست به دست بیاورد شامل یک سوم کل انرژی مورد نیاز کل کشور می‌شد.

محمدعلی حسین‌نژاد تهیه کننده این فیلم هم درباره ساخت «طعم شیرین خیال» گفت: حدود 10 سال قبل با خانواده‌ای روبرو شدم که یک دختر و سه پسر داشتند، اما پدر خانواده به دلیل اینکه دخترش را خیلی دوست داشت تمام خواستگاران خود را به دلایل مختلف رد می‌کرد چون معتقد بود کسی ارزش او را ندارد.

او ادامه داد: آن زمان به نظرم رسید این موضوع قابلیت تبدیل شدن به فیلم سینمایی را دارد اما شرایط آن فراهم نشد تا اینکه در حاشیه جشنواره تورنتو این مساله مطرح شد که چرا سینما با قدرتی که دارد به مسائل بحرانی دنیا از جمله محیط زیست‌، انرژی ‌، خشونت کمتر توجه می‌کند به همین دلیل تصمیم گرفتم آن قصه قدیمی را با موضوع محیط زیست کار کنم.

وی در پاسخ به اینکه فیلم به صورت سطحی مسائل مربوط به محیط زیست را مطرح می‌کند؟ گفت: ما نمی‌خواستیم اطلاعات سنگینی بدهیم بلکه فقط می‌خواستیم مخاطب به موضوع حساس شوند که اگر برنامه یا مقاله‌ای درباره این موضوع دیدند به آن توجه کنند.

نازنین بیاتی بازیگر این فیلم هم درباره اینکه در نقش‌های مثبت کلیشه شده و آیا تمایلی به حضو در نقش منفی هم دارد یا خیر؟ بیان کرد: سعی کردم در نقشی کلیشه نشوم و به نظرم این نقش هم کلیشه نبود اما دوست دارم در نقش‌های دیگری هم خودم را محک بزنم.

در نشست فیلم «طعم شیرین خیال» برخی عوامل این اثر سینمایی از جمله علی تبریزی‌(فیلمبردار)، آسیه سلطانی(بازیگر)، سخاوت‌دوست(آهنگساز) و فرهاد یوسفی حضور داشتند.

همچنین نمایش فیلم «طعم شیرین خیال» کمال تبریزی در برج میلاد با اعلام موارد سانسور شده فیلم در طول پخش فیلم توسط این کارگردان همراه بود.

پیش از آغاز این فیلم، کمال تبریزی که به همراه محمدعلی حسین‌نژاد - تهیه‌کننده این فیلم - بر روی سن حاضر شده بود،‌ با انتقاد از ممیزی‌های اعمال شده بر فیلمش گفت: پیش از این فیلم‌ها در جشنواره ممیزی نمی‌شد‌، اما گویا امسال وضعیت تغییر کرده است. به طوری که علی‌رغم میل من با اصراری که شد،‌ مجبور به حذف دو جمله از فیلم شدم.

وی با اشاره به این صحنه‌ها اظهار کرد: در صحنه‌ای دانشجو از استادش درباره انرژی هسته‌ای می‌پرسد که به من گفتند باید تغییر کند و به جای آن انرژی شیمیایی گذاشتم و در صحنه دیگر یکی از شخصیت‌های فیلم در مورد یک فرد زندانی صحبت می‌کند که در جواب می‌شنویم ما اصلا زندانی سیاسی نداریم.

این کارگردان در پایان سخنانش اظهار کرد: در طول نمایش فیلم این دو مورد را اشاره خواهم کرد.

هنگام پخش فیلم هنگام رسیدن به این صحنه‌ها تبریزی که در ردیف‌های بالایی سالن نشسته بود‌، این دو مورد ممیزی شده را با صدای بلند اصلاح کرد که با تشویق حاضران همراه شد. / ایسنا

نگاه منفی

فیلم طعم شیرین خیال را باید ضعیف‌ترین ساخته کارنامه سینمایی پُرکار کمال تبریزی دانست. این فیلم به دنبال این است که با زبانی پرحرف و نگاهی تصنعی به یک موضوع ساده چون خاطره خواستگاری شیرین بپردازد و از سویی به تأثیرپذیری مخاطب از استفاده مطلوب انرژی همت نهد. کمال تبریزی سعی داشت تا در “طعم شیرین خیال” با استفاده از ترکیب واقعیت گرایی و جهانی فانتزی دست به ترکیب تصاویر انیمیشن با رئال زده و با فرمی متفاوت به ارائه روایتی متفاوت از ساختار فیلم‌های گذشته خود دست یابد، اما در چنگال فیلم‌نامه ای گرفتار می‌شود که دچار لکنت در روایت بوده و همچنان در موقعیت‌هایی همسان درجا می زند. نه شخصیت‌ها توان مقابله با موقعیت دارند و نه مسئله ای اساسی جلوه می‌کند تا گره آن گشایش یابد.

نازنین بیاتی هم فاصله ای عمیق با نقش مناسب خود در فیلم دربند داشته و با وجودی که مهم‌ترین تصمیم زندگی‌اش یعنی ازدواج را در پیش دارد، به شکلی بی رمق و نگاهی سرد با افراد و موضوعات برخورد می‌کند.

فیلم سرشار از دیالوگ‌هایی در جهت صرفه جویی در انرژی‌ها و رسیدن به هوای پاک و توجه به طبیعت است و فیلم‌ساز از ساده‌ترین و گمراه‌ترین شکل ممکن به ارائه دغدغه سخت آموزش پذیری می‌پردازد، روشی که به اشتباه توسط بسیاری از فیلم‌سازان ایرانی در جهت ارائه مفاهیم مختلف رفتاری ارائه می‌شود و این توصیه‌های رو در رو همچون پیام‌های تبلیغاتی تلویزیونی که مرتب تکرار می‌شود، نه تنها تأثیری کاربردی ندارد، حتی موجب واپس گرایی مخاطب می‌شود. امروزه کار سینما، ترسیم نقاط فکری با استفاده از خلاقیت تصویر و صوت و با کمترین استفاده از روش پند و اندرز است، چرا که بشر امروزی نیز در عالم واقع با انسانِ چند سال پیش تفاوت دارد.

داستان فیلم از سویی ما را به ثبت مهم‌ترین خاطره زندگی دختری دانشجو به نام شیرین می‌کشاند که قرار است توسط استادش ” گروس رازیانی” خواستگاری شود. اما در این ماجرای عاشقانه نه شور و شعفی در میان است و نه موقعیت طنازانه ای شکل می‌یابد و نویسنده و کمال تبریزی چنان بی رمق این شرایط را شرح می‌دهند که هیچ حس تعلیق وار و خوشایندی برای بیننده پیش نمی‌آید. از طرفی بازی سطحی و همیشگی شهاب حسینی در نقش استاد به این کاراکتر بُعدی وجودی نمی‌دهد.

پُر واضح است که موضوعاتی مهم چون رسیدن به هوای پاک و استفاده مطلوب از انرژی‌ها می‌تواند سرچشمه بسیاری از آثار مستند و داستانی باشد و این کمبود تولیداتی این چنینی به شدت در سینمای ایران به چشم می‌خورد، اما نحوه برخورد با این سوژه انسانی و رسیدن به طرحی خلاقانه و ابزاری ارزنده در تبیین این مسئله راهگشا خواهد بود.

کمال تبریزی که یکی از مشخصه‌هایش زبانی طنازانه در روایت و پرداختی متمایز در شخصیت‌ها بوده است، در “طعم شیرین خیال” به صراحت شعار می‌دهد و بدون خلق موقعیتی باورپذیر همچون محصولی سفارشی می‌خواهد بسته ای را به ذهن مخاطب فرو کند و به طور حتم چنین رویه ای، روندی معکوس خواهد یافت. در واقع این نوع برخورد، ما را به یاد اثر شعار زده دیگری به نام “نارنجی پوش” می‌اندازد که در همان سکانس اولیه، داریوش مهرجویی با داد و فریاد خواستار تمیز شدن طبیعت بود و از این وضعیت به‌طور مستقیم در جلوی دوربین انتقاد می‌کرد.

آن چه مسلم است تفاوتی اساسی در مدیوم سینما با روش‌های دیگر انتقال داده‌ها همچون سخنرانی در قالب بیانیه و یا برنامه تلویزیونی گفتگو محور وجود دارد و این ظرفیت گسترده و البته ظریف نور و تصویر و صداست که در قالب قصه ای غربال شده به هسته ای واحد چون تفهیم مفاهیم نزد مخاطب یاری می‌دهد.

فیلم جدید کمال تبریزی سعی نموده از روشی دیگر در روایت که حضور گزارش گرای شخصیت اصلی در برابر دوربین بوده، به همراهی نزدیک تر بیننده دامن بزند و با تصویرسازی‌های انیمیشن به سهل‌الوصول بودن موضوع کمک نماید و همچنین با استفاده از پهنای باند صوتی به مهیب بودن ماجرا نزد مخاطب بپردازد، اما همه این‌ها به علت نداشتن داستانی ارزنده از فراز و فرود رخدادها به سمت چرخه ای تکراری و پرداختی تصنعی رسیده است.

در فیلم طعم شیرین خیال، فریادهای استاد با خیال پردازی شیرین در دل کویر، روایتی بی مزه آفریده و حضور کاراکتری بی خاصیت چون خانم نیک اختر نیز که کارکرد قفل را در این پیوند خجسته دارد، حسی خشک ساخته است. همچنین نقشه کودکانه استادی پا به سن گذاشته چون دکتر سامری در جهت بدنام کردن استاد رازیانی و حضور کارآگاهی لوس در شناسایی استاد کاملاً بی معنی است. این فیلم همچنان بی هیچ ایده خلاقانه ای و با روندی تکراری به سمت پیام رسیدن به الگوی برتر در زمینه مصرف سوخت ادامه داده و در ساخت موقعیتی جذاب در زمینه خواستگاری و ازدواج نیز درجا می زند تا با اثری بی بهره و خشک از کارگردانی با جسارت روبرو شویم.

بجز چند فقره ظرافت‌های بامزه در فضای روایت‌پردازی و فاصله‌گذاری‌هایش، فیلم نکته‌ی خاصی برای ارائه ندارد. حاصل کار از حد شعاری بودن گذشته و به محدوده‌ی لوس بودن رسیده است. گروس رازیانی به عنوان شخصیت مبلغ نگه‌داری از محیط زیست، بیش از آن‌که خل‌مشنگی‌هایش جذاب باشد، روی اعصاب است و دختر داستان، شیرین نیز از او لوس‌تر. بله... محیط زیست مقوله‌ای بسیار مهم است، اما این‌که وسط فیلم، انیمیشن‌هایی را نشان دهیم که در آن عده‌ای دارند با نفت و بنزین و گازوئیل به محیط زیست شلیک می‌کنند و یا عده‌ای زیر آوارهای ظروف پلاستیکی در حال مرگ هستند و امثال آن، مناسب طرح‌های تبلیغاتی سازمان مربوطه است تا قطعاتی دراماتیک وسط یک اثر سینمایی داستان‌گو ولو حتی فانتزی. چرا باید یک فعال محیط زیست مشنگ باشد؟ چرا شیرین خیال‌پرور است؟ چرا مثل بقیه‌ی دخترهای جوان با مادرش اخت نیست و درددل‌هایش را با پدرش انجام می‌دهد؟ چرا استاد بین این همه دختر به او علاقه‌مند شده است؟ هشدار در راستای معضلات زیست‌محیطی بسیار نیکو است؛ اما قبل از هر چیز باید یک درام قوی و پرداختی مناسب داشت تا این هشدار‌ها و تبلیغ‌ها حیف و حرام نشود.

از کمال تبریزی انتظارها بسیار بیش‌تر بود: در کل سکانس دوم طعم شیرین خیال ما شاهد ۲۵دقیقه سخن‌رانی بزک‌شده‌ای هستیم با محتوایی بسیار معمولی و در حد هر مقاله‌ی معمولی که در هر سایت معمولی اینترنتی در مورد انرژی پاک می‌توان یافت، آن‌هم برای دانشجویان دوره‌ی فوق لیسانس؟! اما جنبه‌ی بدتر قضیه این است که این سخن‌رانی مطول الگویی می‌شود برای تمام سکانس‌هایی که قهرمان داستان حضور دارد و حتی گره‌افکنی‌های فیلم با همین الگو شکل می‌گیرد. در کنار این قضیه، «درام» فیلم، یک عاشقیِ هزاران‌بارفریادشده‌ی استاد رازیانی به شیرین قناد، (حتی توی کلاس درس و جلوی تمام دانشجویان!) است و جالب این‌که حتی یک رقیب عشقی جدی یا یک مانع واقعی که به‌آسانی رفع نشود، وجود ندارد که تماشاگر را تا پایان درگیر کند. اما موضوع انرژی‌های پاک که فیلم با آن شروع می‌شود، با هیچ چسبی به آن «درام» سست چسبیده نمی‌شود زیرا صرف این‌که شیرین قناد با استاد رازیانی بر سر قضیه‌ی انرژی‌های پاک همراه و هم‌دل است، تبدیل نمی‌شود به موضوعی که هر دو را به طور جدی درگیر درام فیلم بکند. بنابراین بنای فیلم تا پایان هم‌چنان سست می‌ماند و تماشاگر درمی‌ماند آیا این فیلم واقعاً کار یک کارگردان باتجربه و داستان‌پرداز و کمدی‌شناس است؟

پس از نمایش فیلم "طعم شیرین خیال"ساخته کمال تبریزی، اظهار نظرهای متفاوتی در باره آن شنیده شده است. مهدی تهرانی منتقد و مدرس سینما اعتقاد دارد، کمال تبریزی یک فیلمساز ممتاز است اما آخرین ساخته‌ی او یک کار متوسط در سینمای ایران جلوه‌گری می‌کند.

به گزارش همشهری آنلاین؛ این منتقد افزود: قبل از هرچیز باید یاد بگیریم قضاوت منصفانه نسبت به هر فیلمی داشته باشیم. و اخلاقمدار هر اثری را نقد کنیم. در واقع باید مباحث تکنیکال و سپس زبان و گفتار فیلم را مطرح کنیم و اگر کارگردان یک اثر؛ دارای پیشینه است کار جدیدش را با کارنامه‌اش قیاس کنیم. اینکه مباحث فرعی و اسپانسر یک فیلم بحث اصلی باشد ربطی به نقد پیدا نمی‌کند. چرا بسیاری مدام به طعم شیرین خیال به عنوان یک کار سفارشی نظر انداخته‌اند که حتی اگر اینگونه هم باشد؛ بحث در باره کلیت فیلم را به مخاطره انداخته است.

فارغ از این مباحث حاشیه‌ای به اعتقاد این مدرس سینما؛ آخرین ساخته کمال تبریزی فیلم شاخصی از کار درنیامده و یک اثر سهل و ممتنع و در نهایت یک فیلم متوسط در سینمای ایران است. چرا که بحث گفتارها و سناریو و آنچه باید از دهان بازیگر بر روی پرده شنید و دید بسیار دم دستی؛ شعار گونه و گاهی حتی سفارشی جلوه گری می‌کند. سفارشی از این منظر که مثلا سناریست و کارگردان مجبور باشد حتی علیرغم میل خود چندین و چند جمله را در بین داستاک ها و در ادامه در دیالوگ‌ها جای بدهد. کاری که شیرازه و اساس یک فیلم را می‌تواند بهم بریزد.

این منتقد سینما در باره سکانس های طولانی به ویژه سکانس پس از افتتاحیه و بعد از آن اظهار کرد: من فکر می کنم طعم شیرین خیال متاسفانه چوب فیلمنامه‌اش را می‌خورد. کمال تبریزی کارگردانی ششدانگ است و از گروه فیلمسازان سینمای ایران است که دوربین را بهتر از هرکسی می‌شناسد و همچنین از کارگردانانی است که تصویر را فدای دیالوگ نمی‌کند. اما در این آخرین ساخته‌ی او به هر دلیلی که باشد ما با سکانس‌هایی روبرو می‌شویم که جز حرافی چیزی برای گفتن نداشتند. این بی‌انصافی است که من سکانس خاصی را صراحتا نام ببرم اما بعد از سکانس افتتاحیه تا حدود 35 دقیقه پس از آن؛ تقسیم بندی داستان واقعا در یک حجم غیر استاندارد کار شده بود.

مهدی تهرانی در مورد کارنامه کمال تبریزی عقیده دارد: آنچه کمال تبریزی حداقل از 1374 و با "لیلی با من است"به این طرف ساخته؛ همگی آثار قابل احترامی هستند. من به غیر از لیلی با من است؛ مارمولک و پاداش و حتی با کمی اغماض فیلمی مانند خیابان‌های آرام را بهترین کارهای کمال تبریزی می‌دانم. اما اینکه قرار باشد هر فیلم از یک کارگردان شاخص یک اثر کامل از کار دربیاید درخواستی منطقی نیست اما می‌تواند یک آرزوی دور و دراز باشد. چنانچه این روند برای طعم شیرین خیال اینگونه از کار درآمده است

منابع

http://www.salamcinama.ir/news/2180/

معرفی-فیلم-طعم-شیرین-خیال-عکس-

های-فیلم-پشت-صحنه-پوستر-و-آنونس

http://www.madomeh.com/

http://www.hesesabz.blogsky.com/1394/01/23/post-2107/#

http://www.islamicartz.com/story

/PnHGCtly9OeQ15m7eXCWeE4Hx4v3p_hCF5xBZKVqeKc

http://ashabeeshgh.

com/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D8%B3%DB%8C%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%B7%D8%B9%D9%85-%D8%B4%DB

%8C%D8%B1%DC%D9%86-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9

http://www.madomeh.com/site/news/news/1319.htm