خاچاطور آبُویان Khachatur Abovian بنیان گذار ادبیات نوین ارمنی

خاچاطور آبُویان Khachatur Abovian بنیان گذار ادبیات نوین ارمنی

جمع آوری و بازنویسی از گارگین فتائی

به طور کلی می توان گفت که ادبیات ملت ها دارای سه مرحله بوده است دوران باستان ، دوران میانه و دوران معاصر و همیشه ادبا و اشخاصی بوده اند که عامل و بانی ادبیات نوین در نزد آن ملت بوده اند که تبعاً در زمان خودشان با مخالفت ها و مشکلات و موانع زیادی از سوی سنت گرایان مواجه شده اند اما این افتخار را نصیب ادبیات ملت خود کرده اند که شیوه های نوین ادبی را به ملتشان معرفی نموده و آنها را از این روشها و شیوه ها بهره مند ساخته اند

 Խաչատուր Աբովյան

Khachatur Abovian

(1805-1948)

خچاطور آبویان در سال 1805 در روستای کاناکر در نزدیکی ارمنستان متولد شد او دوران ابتدایی را در روستای خود سپری کرده و در سن ده سالگی پدرش او را به حوزه علمیه اجمیادزین  برای ادامه تحصیل می برد . پنج سال در آنجا می ماند و به مقام سارگاواگی sargavag می رسد که یک مقام روحانی در کلیسای ارمنی است و سپس به تفلیس و مدرسه نرسیسیان  Nersisian می رود

در سال 1830 با بورس دولت روسیه به دورپات Durpat  واقع در جمهوری استونی امروزی رفته و در آنجا با وساطت پروفسور پاروت آلمانی موفق به راه یابی به دانشگاه می گردد که سالها آرزوی آن را داشت.  پس از پایان تحصیلات عالیه در سال 1836 به میهن خود بازگشت و به شغل معلمی می پردازد .

آبویان بنیان گذار ادبیات نوین در شرق محسوب می شود و اولین رمان نویسی بود  که به زبان آشخارهابارAshkharhabar یا زبان نوین ارمنی رمان نوشت اولین کار مهم و اساسی وی رمان تاریخی زخم ارمنستان است که در آن به بیان زندگی و رنجهای ملت ارمنی می پردازد

مهم ترین نوشته ها و آثار وی

رمان تاریخی زخم ارمنستان

Վերք Հայաստանի

Verk Hayastani

اسباب بازی زمان بیکاری

Պարապ վախտի խաղալիք

دختر ترک

Թուրքի աղջիկը

فئودورا یا عشق کودکانه

Ֆեոդորա կամ Որդիական

پیِس

 ( با لهجهء ایروانی )

պիես (Երևանի բարբառով),

اوسانه

Օվսաննա

سفر

Ճանապարհորդություն

به سوی ماسیس( کوه آرارات )

Դեպի Մասիս

آبویان در پایان عمر خود دارای مشکلات عمیق روحی بود که عامل اصلی آن ایده های نوین و روشن فکرانه ای بود که از سوی وی معرفی شد که باعث شد دشمنان تاریک اندیش زیادی داشته باشد که همه نوع ستم بر وی روا داشتند و سرانجام در دوم آوریل 1848 زمانی که از منزلش خارج می شود دیگر هرگز بازنمی گردد ( مفقود الاثر شد )

اکنون در ایروان مجسمه یاد بود وی در میدانی که به نام خودش نام گذاری شده قرار دارد  .

خاچاطور آبویان طلیعه دار مبارزه برای زبان جدید بود .

آبویان به تمام معنا یک روشنگر بود و بنای آن داشت تا تمامی ارکان دینی و فرهنگی و اجتماعی و سیاسی ارمنیان را دگرگون سازد او علاوه بر تدریس  ، در زمینه های مختلف مقاله نوشت و کتاب درسی تدوئین کرد ، برای زبانهای ارمنی و آذری دستور زبان نوشت ، شعر گفت به تزار طرح اقتصادی پیشنهاد کرد برای ایجاد اصلاحات در کلیسا با جاثلیق وقت درگیر شد .

اما بزرگ ترین دغدغهء او ایجاد ارتباط زبانی با عامه مردم بود . آبویان که به چندین زبان اروپایی و منطقه ای تسلط و آشنایی داشت احساس می کرد در ارتباط با مردمی که در راه بهروزیشان به مبارزه برخاسته زبانش بسته است زیرا او نیز مطالبش را به زبان کهن می نوشت .

سرانجام روزی تصمیم گرفت به گفته خودش زبان دانی و دستور زبان را به کناری گذاشته و حرف دلش را به همان زبان محاوره ای مردم زادگاهش با آنان در میان نهد .

رمان زخم های ارمنستان ده سال پس از غیبت وی منتشر شد و این اولین رمان ارمنی به سبک و سیاق اروپایی و با حال و هوای کاملاً بومی بود .

آبویان ، شاعر ، نویسنده ، روشنفکر برجسته و آموزگار و بنیان گذار ادبیات نوین ارمنی است . وی که هنرمندی نابغه و انسانی جستجوگر بود تحقیقات دامنه داری در زمینه هنر کلامی مردم انجام داد و چندین ژانر هنری در ادبیات نوین ارمنی ابداع کرده است .

آبویان بنیان گذار نوول نویسی ارمنی ، رمان نویسی و داستان نویسی برای کودکان است او در درام نویسی هم ذوق آزمایی کرده است .همچنین یادگارهای ارزنده ای در زمینه های سفر نامه نویسی ، خاطره نویسی و ضبط و ثبت فولکلور مردم به شیوه ای نو به یادگار گذاشته است .

مشهورترین اثر آبویان رمان زخم ارمنستان است که وی در مقدمه این کتاب بیانیه ادبیات نوین ارمنی را نیز تدوین کرده است . این کتاب در واقع پایان دوره کلاسیسیزم و شروع دوره رمانتیسیزم در ادبیات ارمنی را اعلام نمود . او زبان مردم یا آشخارهابرا را به زبان رسمی ادبی تبیدل کرد .

منابع

1: مقاله جستاری کوتاه در تاریخ ادبیات ارمنی  نوشته پروفسور احمد نوری زاده

فصل نامه پیمان – شماره 1 – بهار 1375

2: مقاله نگاهی به ادبیات جدید ارمنی نوشته آزاد ماتیان ( نویسنده ، پژوهشگر ، مترجم و استاد دانشگاه اصفهان )

فصل نامه یمان – شماره 21 – پائیز 1386

3: ویکیپدیای ارمنی در مورد خاچاطور آبویان

4: http://hayeren.hayastan.com/english/mainr.php