به مناسبت 15 مارچ، سالگرد ترور طلعت پاشا / سوقومون تهلیریان: «من آدم کشتم ولی قاتل نیستم»
نوشته شده توسط: ایساک یونانسیان
.
http://www.alikonline.ir/fa/news/political/سیاسی/item/2631
-به-مناسبت-15-مارچ،-سالگرد-ترور-طلعت-پاشا-سوقومون-تهلیریان-«من-آدم-کشتم-ولی-قاتل-نیستم»
.
15 مارچ (25 اسفند) مصادف با تاریخی است که در ذهن ملت ارمنی همیشه ماندگار بوده و خواهد ماند.
روز 15 مارچ 1921 م، روزی است که سوقومون تهلیریان ،در برلین طلعت پاشا وزیر داخله عثمانی و از بانیان اصلی نسل کشی ارمنیان را ترور کرد.
سوقومون تهلیریان در دوم آوریل سال 1896 م، در ارمنستان غربی یا آناتولی شرقی در روستای باکارین در نزدیکی شهر کارین چشم به جهان گشود، وی تحصیلات ابتدایی خود را در زادگاهش شهر باگاریچ اتمام و تحصیلات تکمیلی خود را در سال 1912 م، در شهر یرزینگاه به اتمام رساند.و در سال 1913 م، به صربستان نقل مکان کرد.
روستای محل تولد سوقومون به دلیل شرایط نامناسب و کمبود زمین‌های زراعی قادر به تأمین معاش زندگی روستاییان نبود؛ لذا مردان روستا برای کسب درآمد به منطقه بالکان می‌رفتند و بین روستای محل سکونت خود و منطقه بالکان دررفت‌وآمد بودند. در 1905 م، پدر سوقومون، پس از هفت سال غربت، در راه بازگشت به روستای محل تولد خود بود، اما پدر سوقومون هرگز به روستا نرسید، زیرا به محض پیاده شدن از کشتی سربازان عثمانی او را دستگیر کردند و به زندان انداختند. گناه خاچاطور سوار شدن به یک کشتی روسی برای عزیمت به منطقه بالکان در هفت سال پیش بود. او به شش ماه زندان محکوم شد لیکن آنها خاچاطور، پدر سوقومون را مجبور کردند به صربستان بازگردد.
سوقومون در 1913 میلادی، در هفده سالگی، پس از پانزده سال انتظار، موفق به دیدار پدر شد. او قصد داشت پس از دیدار پدر برای ادامه تحصیل به آلمان برود اما شروع جنگ جهانی اول این امکان را از وی سلب کرد.
با آغاز جنگ جهانی اول وی به ارمنستان بازگشته و در گردان ژنرال آندرانیک مشغول به خدمت می شود.
جنگ جهانی اول فرصت تاریخی برای جلادان عثمانی فرا هم کرد طلعت پاشا وزیر داخله عثمانی و یکی از بانیان اصلی نسل کشی ارمنیان در یکی از فرمانهایش میگوید که باید طوری عمل کنیم تا تنها یک ارمنی باقی بماند آن هم برای نمایش در موزه! جرم ارمنیان این بود که میخواستند در وطن خود زندگی کنند، وطنی که طی قرنها سبب تکامل فکر و اندیشۀ آنها شده بود.
تهلیریان در سال 1915، وی در جریان نسل کشی ارمنیان تمام اعضای خانواده خود را از دست می دهد.
عملیات نمسیس
دولت مغلوب عثمانی، که در اکتبر 1918 تسلیم متفقین شد، از یک سو از ترس اینکه مبادا شرایط سهمگین تر و سنگین تری از سوی دول فاتح بر امپراتوری تحمیل شود و از سوی دیگر برای فرونشاندن خشم متفقین و ایجاد وجهی مطلوبتر در دنیا اقدام به برپایی محاکمه عاملان تُرک جنایات جنگی کرد. پس از جنگ جهانی اول بسیاری از این افراد توسط خود مقامات تُرک محاکمه و مجرم شناخته شدند ولی به کیفر نرسیدند. غیر از چند تن که توسط عدالت خواهان ارمنی به سزای اعمال خود رسیدند.
ارمنیان جهان، در نهایت حیرت و در حالیکه از این فجایع وحشتناک کمر راست نکرده بودند شاهد آزادی جنایتکاران شدند. حس انتقامجویی خون بازماندگان را به غلیان در آورده بود. جوانان ارمنی درصدد یافتن این قاتلان به سراسر اروپا گسیل شدند تا حکمی را که اروپای متمدن قادر به اجرای آن نبود خود به اجرا گذارند. یکی از این مردان سوقومون تهلیریان جوان بود.
گروه تجسس انقلابیون ارمنی به رهبری “شاهان ناتالی” از اعضای حزب فدراسیون انقلابی ارمنی (داشناکسوتیون) قبلأ در برلین مستقر گشته و مخفیگاه جنایتکار عثمانی را شناسایی کرده بود. طلعت با نام مستعار “علی صالح بیگ” در خانه شماره چهار خیابان “هاردنبرگ” برلین اقامت گزیده بود. سوقومون تهلیریان در خانه شماره 37 همان خیابان کمین کرده و حرکات جنایتکار معروف را تحت کنترل داشت. “شاهان ناتالی” رهبر عملیات اسلحه ویژه را تحویل “سوقومون تهلیریان” داده و تأکید کرد که بعد از اجرای حکم مرگ طراح اصلی کشتار ارامنه فرار نکرده و خود را تحویل پلیس دهد. سازمان دهندگان معدوم سازی طراحان کشتار ارامنه خواستار اجرای دادگاه های علنی در سراسر جهان بودند.
لحضه ترور
صبح زود است. خورشید چند لحظه ای است که با غلبه بر تاریکی روشنایی زندگی بخش خود را پیشکش شهر کرده در ساختمان شمارۀ 4 خیابان هاردنبرگ برلین، در ساختمانی نه اتاقه، طلعت پاشا، وزیر سابق امور داخلۀ امپراتوری عثمانی، که در دادگاه ترکیه محکوم به مرگ شده است، به همراه همسر خود و با نام مستعار علی صالح زندگی میکند و در واقع، پنهان شده است.
در مقابل همین ساختمان، در آپارتمانی یک اتاقه، جوانی بدون نام مستعار و با نام واقعی سوقومون تهلیریان که شاهد قتل عام تمام اعضای خانواده اش بود زندگی میکند. لحظۀ تاریخی پس از یکسال جستجو فرارسیده است. انتظار سوقومون به سر آمده. صدای شلیک گلوله سکوت صبحگاهی خیابان هاردنبرگ را برهم میزند. طلعت پاشا، نقش بر زمین میشود و در دم جان می سپارد. سوقومون با کمال خونسردی در صحنه باقی می ماند و با آرامش به انبوه جمعیت، که در محل تجمع کرده اند، میگوید:
«من قاتل نیستم. این بهای خون یک و نیم میلیون از هموطنانم است که به دست طلعت پاشا و سایر همفکران جلادش به خاک و خون کشیده شدند».
وی به رهگذران و افراد جمع شده اعلام داشت که وی با وجودیکه آدم کشته است، ولی قاتل نمی باشد. ارامنه سراسر جهان با شنیدن خبر ترور طلعت پاشا، ابراز رضایت و شادی کرده و تمامی مطبوعات در باره وقایع مربوط به ارامنه و اقدام انقلابی جوان ارمنی نوشتند. وکلا و حقوقدانان معروف آلمانی از قبیل “فون گوردون”، “ور تاور” و “نیمایر” دفاع از “سوقومون تهلیریان” را بر عهده گرفته و سه ماه بعد دادگاه با دوازده قاضی، سه وکیل، بیست و هفت شاهد و دو مترجم کار خود را آغاز کرد.
دادگاه تهلیریان
دادگاه دو روزه به افشاگری جنایات حکومت ترک های جوان در ترکیه و اجرای نسل کشی ارامنه تبدیل گشته و مشاهدات دکتر “یوهانس لپسیوس” روشنفکر معروف آلمانی که خود شاهد کشتار ارامنه بوده است جلسه دادگاه را تبدیل به محکومیت حکومت ترکیه نمود.
دادگاه محاکمۀ تهلیریان، به ریاست دکتر لِمبرگ، پس از جلسات متعدد و شنیدن سخنان شهود وارد شور نهایی و صدور حکم شد. دکتر لِمبرگ از رئیس هیئت منصفه خواست تا رأی نهایی خود را در مورد متهم، سوقومون تهلیریان، متولد 2 آوریل 1896 م، که در 14 مارس 1921 م، در محلۀ شارلوتنبرگ برلین، اقدام به قتل عمد طلعت پاشا کرده بود، صادر کند. رئیس هیئت منصفه، پس از نزدیک شدن به محل مخصوص و ادای سوگند، با قاطعیت گفت: «رأی ما تبرئۀ متهم از کلیۀ اتهامات وارده است».
ناگهان دادگاه منفجر و حضار با کف زدن و هورا کشیدن های خود رئیس هیئت منصفه را تشویق کردند.
دکتر لِمبرگ گفت:
من با توجه به وظیفۀ قانونی خود و با احترام به رئیس هیئت منصفه اعلام میدارم که سوقومون تهلیریان، متهم به قتل طلعت پاشا، وزیر سابق امور داخلی امپراتوری عثمانی، از کلیۀ اتهامات وارده در مورد قتل تبرئه شده و از این لحظه میتواند آزادانه به زندگی خود ادامه دهد. کلیۀ مخارج دادرسی از طرف دولت آلمان قابل پرداخت خواهد بود.
همسر طلعت که در اولین جلسات دادگاه حضور داشت، شصت سال بعد در سال 1981 میلادی در سال 89 سالگی اعلام داشت که طلعت منتظر چنین روزی بوده و همیشه تأکید می کرد باید کاری کرد که ارامنه هیچگاه فرصت پیگیری مسئله کشتار خود را نداشته باشند. تبلیغات ارامنه قوی بوده و دادگاه متهم به قتل شوهر مرا تبدیل به دادگاهی حکومت ترکیه کردند. البته ریاست دادگاه قول داده بود که جسد تروریست از محل دادرسی خارج خواهد شد، ولی برعکس آن اتفاق افتاد. طلعت خود بارها اعلام کرده بود که در بستر نخواهد مُرد و توسط ارامنه یا انگلیس ها ترور خواهد شد.
تهلیریان در سال 1960 میلادی در شصت و چهار سالگی در فرزنوی آمریکا دار فانی را وداع گفت
