آندرانیک اوزانیان ملقب به
آندارنیک پاشا
ANDRANIK PASHA
ԱՆԴՐԱՆԻԿ ՓԱՇԱ
..
فرماندار ارمنستان غربی
مشغول به کار
مارس ۱۹۱۸ – آوریل ۱۹۱۸
اطلاعات شخص
زاده
آندرانیک توروسی اوزانیان
۲۵فوریهٔ ۱۸۶۵
شبین قره‌حصار، ارمنستان غربی
درگذشت
۳۱اوت ۱۹۲۷ میلادی (۶۲ سال)
ریچاردسون اسپرینگ، کالیفرنیا،
آرامگاه
گورستان پر-لاشز (۲۰۰۰–۱۹۲۸)
یرابلور (تاکنون-۲۰۰۰)
ملیت
ارمنستان
شغل
سیاستمدار
تخصص
نظامی
مذهب
کلیسای حواری ارمنی
وفاداری
فدراسیون انقلابی ارمنی
سال‌های خدمت
۱۸۸۸–۱۹۱۹
جنگ‌ها/عملیات‌ها
جنگ اول بالکان
جنگ جهانی اول
جبهه ایران
آندرانیک با نام اصلی آندرانیک توروسی اوزانیان (به ارمنی: ԱնդրանիկԹորոսիՕզանյան) , (به انگلیسی: Andranik Toros Ozanian) (۱۹۲۷ - ۱۸۶۵)، ژنرال ارمنی، فعال مدنی و سیاسی، مبارز استقلال طلب و قهرمان ملی ارمنیان و عضو فدراسیون انقلابی ارمنی بود.
آندرانیک در جنگهای بالکان در ارتش بلغارستان و علیه عثمانی شرکت کرد وی همچنین در زمان جنگ جهانی اول در عملیات جنگی در قفقاز شرکت نمود و به عنوان فرمانده گردان یکم، واحدهای داوطلب ارمنی انتخاب شد.
جنگ جهانی اول
پیش زمینه
در ۴ژانویه ۱۹۱۵میلادی نیروهای ویژه اسماعیل انور و به فرماندهی «عمر ناسی» شهر ارومیه را اشغال کردند و یک هفته بعد نیروهای «عمر فوزی» تبریز را اشغال کرد بعد از با پیوستن نیروهای «خلیل بیگ» با نیروهای «عمر فوزی» وارد ارومیه بعد سلماس شدند.[۱]
کاوه بیات در مقدمه کتاب «ارومیه در محاربه عالم سوز» می‌نویسد:
با یورش سراسری نیروهای عثمانی بر نیروهای روسیه، نبرد ساری‌قمیش در دسامبر ۱۹۱۴ـ ژانویه ۱۹۱۵میلادی جبهه آذربایجان نیز با آن‌که در حاشیه این تحولات قرار داشت، دگرگونی‌هایی را تجربه کرد؛ غافلگیری ناشی از این حمله چنان بود که فرماندهی نظامی روسیه گذشته از تحمل شکست‌های پیاپی در مراحل نخست جنگ، برای تقویت مواضع خود در جبهه‌های اصلی نبرد به نیروهای مستقر در آذربایجان دستور داد که به سوی قفقاز عقب‌نشینی کنند. با عقب‌نشینی نیروهای روسیه، بسیاری از مسیحیان آن حدود بدون وسایل کافی و در شرایط سخت زمستانی به سمت مناطق شمالی‌تر آذربایجان ـ خوی و جوغا ـ حرکت کردند و گروهی نیز از ارومیه گریخته و به میسیون‌های خارجی پناهنده شدند. نیروهای عثمانی و نیروهای نامنظم همراه آنان در ۲ژانویه ۱۹۱۵ارومیه و یک هفته بعد نیز تبریز را متصرف شدند. مصائبی که در این تغییر و تبدیل دامنگیر مسیحیان شد بر تحولات بعدی آن حدود تأثیر تعیین‌کننده‌ای بر جای نهاد. در این دوره علاوه بر سختی‌های ناشی از کوچ یک باره ده‌ها هزار آواره در شرایط سخت زمستانی، قتل و غارت مجامع مسیحی اطراف که بیشتر از سوی نیروی نامنظم همراه با عثمانی‌ها صورت گرفت. در روایات آشوری و اروپایی از تحولات این دوره، از نهب و غارت ۷۰روستای مسیحی‌نشین در روزهای نخست ژانویه ۱۹۱۵یاد شده که در نهایت به مهاجرت ۲۵هزار ارمنی و آشوری به سوی مرزهای روسیه منجر شد. در این میان گفته می‌شود حدود ۶۰آشوری که در میسیون فرانسه پناه گرفته بودند نیز به دست ترک‌ها کشته شدند. در مجموع تلفات آشوری‌ها حدود ۵۰۰۰نفر برآورد شده که جز ۱۰۰۰نفر که در زد و خوردهای ارومیه جان باختند.
نبرد
با وقوع جنگ جهانی اول بین متفقین (روسیه، فرانسه و بریتانیا) و دولت عثمانی، آلمان و اتریش، آندرانیک از بلغارستان به روسیه نقل مکان کرد. آندرانیک فرماندهی گردان یکم واحد داوطلب ارمنی که با ۱۲۰۰سرباز ارمنی تشکیل شده بود را بر عهده گرفت و از نوامبر ۱۹۱۴تا اوت ۱۹۱۵میلادی در عملیات جنگی در قفقاز و در آوریل ۱۹۱۵میلادی در نبرد دیلمقان به همراه ژنرال توماس نازاربکیان شرکت نمود.[۲]
گردان یکم بخاطر رشادتهای رزمی خود معروف بود. این گردان در ماه آوریل ۱۹۱۵جنگهای پیروزمندانه‌ای در حوالی شهر دیلمقان شهرستان سلماس، در مسیر وان انجام داد و به همراه نیروهای روسی، سپاه ۱۲هزار نفری هلیل بیگ را به کل متلاشی کرد.[۳] با این پیروزی، پیشروی نیروهای تُرک به ماوراء قفقاز متوقف شد. جوخه گردان با تعقیب هلیل بیگ، از مرز ایران ـ ترکیه گذشت و ضربه جدیدی به تُرکها در گردنه خاناسور وارد کرده و وارد باش‌قلعه شد؛ با این کار، از رسیدن نیروهای کمکی تُرک به سپاهیان جودت بیگ که در حال حمله به وان بودند جلوگیری شد.[۴]
در روز هشتم ژوئن ۱۹۱۸، گردان چهارم به فرماندهی یعقوب شوکی پاشا تبریز را به تصرف درآورد ولی با نیروهای آندرانیک که تعداد آنان به ۴۰۰۰نفر می‌رسید و از وان به سمت ایران به حرکت درآمده بودند برخورد کرد. آندرانیک در ۱۵ژوئن از گردان چهارم از لشکر دوازدهم نیروهای یعقوب شوکی پاشا شکست خورد و در روز ۱۸ژوئن نیروهای شوکی پاشا وارد دیلمان شدند. در ۲۴ژوئن نیروهای آندرانیک موفق شدند در خوی لشکر عثمانی را به عقب برانند. در همان زمان گردان پنجم در نبرد با نیروهای ۱۵۰۰نفری ارمنی مجبور به عقب‌نشینی می‌شود. در ۳۱ژوئیه، جنوب ارومیه به تصرف گردان چهارم در می‌آید و بالاخره ارتش نهم بریتانیا وارد آذربایجان می‌شود و درگیری‌ها به پایان می‌رسد[۵] و یک اردوگاه بزرگ برای پناهندگان آشوری و ارمنی در بعقوبه عراق می‌سازد. در ۳۰اکتبر ۱۹۱۸میلادی که بعد از شکست عثمانی در جنگ جهانی اول متارکه مودروس به امضاء می‌رسد.
سرانجام
آندرانیک پنج سال آخر عمرش را در شهر فرزنو می‌زیست تا عاقبت در تاریخ ۳۱اوت ۱۹۲۷در سن ۶۲سالگی درگذشت تصمیم گرفتند که وی را در ارمنستان به خاک بسپارند اما توسط حکومت کمونیستی از این کار جلوگیری شد به ناچار وی را در گورستان پر-لاشز دفن کردند ولی عاقبت در سال ۲۰۰۰باقی‌مانده جسد وی به ارمنستان انتقال داده شد و در گورستان نظامی یرابلور به خاک سپرده شد.
.
پانویس
1. ↑ Pasdermadjian, Garegin; Aram Torossian (1918). Why Armenia Should be Free: Armenia's Role in the Present War. Hairenik Pub. Co. p. 22.
2. ↑ Chalabian, Antranig (2009). Dro (Drastamat Kanayan): Armenia's First Defense Minister of the Modern Era. Los Angeles: Indo-European Publishing.
3. ↑ War in Peace: Paramilitary Violence in Europe After the Great War,By Robert Gerwarth, John Horne
4. ↑ Bryce, James (2000). The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire, 1915–1916. p. 109.
5.پرش به بالا ↑ ترکیه در جنگ جهانی اول
.
منابع
Chalabian, Antranig (2009). Dro (Drastamat Kanayan): Armenia's First Defense Minister of the Modern Era. Los Angeles
War in Peace: Paramilitary Violence in Europe After the Great War,By Robert Gerwarth, John Horne
Bryce, James (2000). The Treatment of Armenians in the Ottoman Empire, 1915–1916. p. 109.
Pasdermadjian, Garegin; Aram Torossian (1918). Why Armenia Should be Free: Armenia's Role in the Present War. Hairenik Pub.