ملی شدن صنعت نفت و ارمنیان ایران
سرمقاله و یادداشت سردبیر
ضمیمه فارسی روزنامه آلیک
28 اسفند 1392
در چهار صفحه - شماره هجدهم
http://www.alikonline.ir/images/stories/2014/march/19/1-farsi.pdf
اگر از زمان اکتشاف نفت و پایه گذاری تاسیسات ان در 106 سال قبل در مسجد سلیمان بگذریم لا اقل از زمان حفاری نخستین چاه های نفت می توان نشانهء حضور ارمنیان را در بطن این صنعت مشاهده کرد .
از لحاظ جغرافیایی همسایگی مناطق چهار محال و بختیاری و مسجد سلیمان دلیلی منطقی و طبیعی بود تا از اولین صاحبان نفت جنوب یعنی دارسی استرالیایی تا فورمن ( سرکارگرهای) جانشنینان بریتانیایی بعدی کارگران صنعت نفت را از روستاهای مجاور جذب می کردند و در میان انها بدون استثنا گله دارها ، چوپانان و دیگر فعله های سابق روستاهای ارمنی نشین چهار محال و بختیاری نیز حضور داشتند که پس از آموزشهای اولیه به عنوان کارگران فنی استخراج نفت به خدمت گرفته می شدند.
رابطه منطقی دیگری نیز بین ارمنیان ایرانی و منشاء اولیه شرکت نفت یعنی سال های اولیه شروع آن وجود داشت بدین ترتیب که ارمنیان بومی روستا نشین اکثراً فرزندان خود را با هدف کسب تخصص فنی راهی کلکته هندوستان می کردند.
آنها به سرعت در فنونی که طالب آن بودند ورزیدهه شده و بویژه با زبان انگلیسی آشنا می شدند و پساز بازگشت به استخدام شرکت نفت در می آمدند و از لحاظ ارتباط کلامی ارتباط سهل تری را با مافوقین انگلیسی در شرکت نفت برقرار می کردند.
بدین گونه جوامع ارمنی تشکیل شده در شهرهای نفتی استان خوزشتان( مسجد سلیمان ، آبادان ، اهواز ، بندر ماه شهر ، آغاجری و .....) از بدو تاسیس و راه اندازی شرکت نفت و همچنین با روند توسعه های آن با این صنعت پیوند داشته اند. شرکت نفت به تدریج همچو وزنه ای به حیات سایسی و اقتصادی ایران گام نهاد و راهی جدید از لحاظ طرز زندگی اجتماعی پیش روی جامعهء ایرانی گشود . مشارکت و انجام وظایف ایثارگرانه صدها فارغ التحصیل ارمنی مدرسه فنی شرکت نفت در آبادان ( Technical school )در راه صد ساله ای که شرکت نفت پیموده بویژه در جریان مبارزات ملی شدن صنعت نفت ایران در سال 1329ش ( 1951 م ) اگر چه نه به صورت مبارزه مستقیم سیاسی بلکه به صورت فعالیت در راه نیل به خودکفایی فنی و تولیدی واقعیتی است که امروزه جنبه مستند تاریخی یافته است.
برای بیان تلاش ارمنیان فعال در شرکت نفت در راه واقعیت بخشیدن به اهداف مذکور ، قید نام مهندس بابکن خاچاطوریان کافی است که در شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ذر حساس ترین نقطه صنعت نفت ایران یعنی پالایشگاه ابادان ، محل خدمت خود را رها نکرد و با درک عمیق وظیفه خطیر خود با از خود گذشتگی تام و تمام که برازندهء یک ارمنی راستین بود برای موطن خود ایران زمین شهید شد.
با ملی شدن صنعت نفت ( همان گون که در زمان جنبش مشروطیت) ارمنیان ایرانی با درک کامل به ضرورت منافع ملی – کشوری برخورد نموده و دهه های متوالی با فعالیت و پشت کار ، وفاداری شرافت مندانه خود را ثابت نمودند.
اکنون نیز ارمنی ایرانی با هدفی مشابه و با تمرکز به برآورده شدن خودکفایی برای کسب انرژی صلح امیز هسته ای از هیچ تلاشی دریغ نخواهد کرد.
نقش و تاثیر ارمنیان ایران در زمینه های صنعت ، هنر ، فرهنگ ، اقتصاد ، علوم مهندسی و پزشکی و غیره قبل از هر چیز مایه افتخار خود آنها بوده و منشاء آن از خصلت ذاتی حسن تعهد سرچشمه می گیرد و کمترین قدردانی دیگر خواهران و برادران ایرانی با ارزش ترین پاداش برایشان خواهد بود.