بتهوون و چایکوفسکی و سمفونیهای سرنوشت
گارگین فتائی
یکی از علت های ماندگاری موسیقی کلاسیک این است که این موسیقی در ورای خود دارای فلسفهء عمیقی است که انسان را هنگام شنیدن آن به تفکر و اندیشه وا می دارد .
در مورد سرنوشت و واکنش انسان در برابر آن دو آهنگساز بزرگ کلاسیک یعنی لودویک فن بتهوون و پیتر ایلیچ چایکوفسکی تعابیر متفاوتی دارند و به نتایج متفاوتی هم رسیده اند .
1: سمفونی پنج بتهوون – پیروزی انسان بر سرنوشت
بتهوون ( 1827 -1770) آهنگساز بزرگ آلمانی قرن هجدهم و در واقع بزرگ ترین آهنگساز کلاسیک جهان است .
بتهوون در دوران حیات خود توانست سمفونی را به چنان اوجی برساند که بعد از وی دیگر هر کسی نتوانست به تصنیف سمفونی بپردازد زیرا ساخت یک سمفونی بعد از بتهوون به طور متوسط چندین سال طول می کشد در حالی که قبلاً حتی فقط چند ساعت وقت لازم داشت .
تعبیر بتهوون از سرنوشت این است که انسان باید به مبارزه با سرنوشت پرداخته و تسلیم نگردد و همین سرسختی در مبارزه با سرنوشت سبب پیروزی او بر سرنوشت می شود .
سمفونیهای شماره های 5 و 9 بتهوون معروف ترین سمفونیهای وی است . سمفونی پنج بتهوون در زمان خودش مورد استقبال گسترده قرار گرفت و البته به علت تم آغازین خود که در آن زمان نو آوری محسوب می شد مورد اعتراض سنت گرایان نیز واقع گشت.
این سمفونی هنوز هم در شنونده اثر روحی فوق العاده ای دارد و معمولاً آن را بر روی فیلم های ژانر ترسناک می گذارند . این سمفونی نمونهء کاملی از آثار کلاسیک – رمانتیک محسوب می گردد .
بتهوون در جواب به نامه شیندلر که منظور وی را از سه ضربهء اول سمفونی پرسیده بود گفت
« به این نحو سرنوشت به در می کوبد »
این سمفونی شامل چهار قسمت است
1: Allegro con brio
همراه با جوش و خروش آغاز می شود ولی از لحن آهنگ معلوم است که آینده ای که سمفونی در صدد توصیف آن است آیندهء خوشی نیست و مبارزه شدیدی را در ذهن انسان مجسم می کند سپس نوای غم انگیزی به گوش می رسد که نشان دهندهء این است که روح انسان از مبارزه با سرنوشت مایوس شده اما همچنان مبارزه ادامه می یابد .
2: Andante con moto
تمی آهسته دارد و بهت و سرگشتگی انسان را نسبت به سرنوشت نشان می دهد ولی فکر مبارزه از بین نرفته است .
3: Allegro trio
با فرم اسکرتسو آغاز می گردد و انسان به این فکر می افتد که چرا باید تسلیم سرنوشت خود گردد. دوره شک و تردید وی به سر می رسد و لذا وی در برابر سرنوشت ، تصمیم قاطعی می گیرد
4: Allegro , presto
با نوای فاتحانه ای آغاز می شود و انسان خودش قضا ا و قدر خور را در دست گرفته و ثابت قدم به پیش می رود .
سمفونی ششم چایکوفسکی ( سمفونی پاتتیک) – پیروزی سرنوشت بر انسان
چایکوفسکی ( 1840 -1893) آهنگساز بزرگ قرن هجدهم روسیه و در واقع بزرگ ترین و معروف ترین آهنگساز این سرزمین محسوب می شود
وی در جهان موسیقی و بویژه موسیقی کلاسیک روسیه تحولات بزرگی انجام داد که دو نمونه از آن بسیار تاثیر گذار بوده
اولاً : وی با ساختن بالت های دریاچه قو و فندق شکن ، این سبک موسیقی را به اوج خود رسانید
ثانیاً : با ساخت اورتور 1812 به روسها در برابر هجوم ناپلئون به روسیه قدرت مبارزه و ایستادگی داد
چایکوفسکی در یکی از یادداشت های خود تفسیر این سمفونی را که آخرین کار وی نیز می باشد به اختصار بیان کرده است دو روز بعد از اجرای اولین کنسرت این اثر ، چایکوفسکی بر اثر بیماری وبا می میرد .
چایکوفسکی معتقد است که مبارزه انسان با تقدیر و سرنوشت بی حاصل است و سر انجام این سرنوشت است که بر انسان پیروز خواهد شد .
این سمفونی دارای چهار قسمت است
1: هیجان و احساسات و دوره فعالیت انسان
2: عشق و امید جوانی
3: یاس و ناامیدی
4: در بیان مرگ
فرمهای این سمفونی نیز به این صورت است
1.Adagio – Allegro non troppo (B minor – D major – B minor – B major)
2.Allegro con grazia (D major – B minor – D major)
3.Allegro molto vivace (G major – E major – G major)
4.Finale: Adagio lamentoso – Andante (B minor – D major – B minor)
1: همانگونه که مشاهده نمودید دو آهنگساز بزرگ در مورد سرنوشت ، دو تعبیر متضاد دارند و این نشان دهندهء این است که افکار انسانها به سمت چندگانگی گرایش دارد
2: هر دوی این آهنگسازان با دو تعبیر متفاوت توانستند دو سمفونی بسیار زیبا و به یاد ماندنی در دنیای موسیقی کلاسیک بسازند
3: فغر و ثروت تاثیر چندانی در این برداشت نداشته و بتهوون با اینکه دوران مشقت باری داشته و در اواخر عمر کاملاً ناشنوا بود ولی آدم خوش بینی بوده و سمفونی پنجم را ساخت و چایکوفسکی با اینکه از لحاظ مالی از سوی مادام فن مک حمایت می شد و مشکل مالی عمده ای نداشت ولی آدم بدبینی نسبت به سرنوشت بوده است
منابع
1: تفسیر موسیقی – سعدی حسنی – انتشارات صفی علیشاه - 1368
2: http://en.wikipedia.org/wiki/Symphony_No._6_(Tchaikovsky)