تقارن مناسبتها

تقارن مناسبتها

جمع آوری از گارگین فتائی

امسال در پنج شنبه سیزدهم فرورودین  برابر با اول آوریبل  و فردای آن یعنی جمعه چندین مناسبت ارمنی و ایرانی با هم متقارن شده است

1: سیزده به در یا روز طبیعت

2: وت نا لوا  یا پاشویان

3: خاواروم یا روز رنج های مسیح

4: مربوتز یا روز عیادت از مردگان در نزد ارامنه

1: سیزده به در و روز  طبیعت

سیزده‌به‌در سیزدهمین روز فروردین ماه و از جشن های نوروزی است. در تقویم‌های رسمی ایران این روز روز طبیعت نامگذاری شده‌است و از تعطیلات رسمی است. برخی بر این باورند در این روز باید برای راندن نحسی از خانه بیرون روند و نحسی را در طبیعت به در کنند. اما برای اثبات اینکه ایرانیان قدیم هم این دیدگاه را داشتند هیچ روایت تاریخی و قابل استنادی وجود ندارد.

بعد از سیزده به در، جشن های نوروزی پایان می پذیرد.

باورهای مردم

چند نسل پیشین ایرانیان، شاید از آنجایی که درباره‌ی این روز آگاهی کمتری داشتند این روز را بدشگون می‌دانستند و بسیاری از آنان بر این باور بودند که باید برای بیرون کردن بدشگونها از خانه و کاشانه خود کنار جویبارها و سبزه ها بروند و به شادی بپردازند.

 این دیدگاه هنوز هم در میان شماری از مردم ایران وجود دارد . اما امروزه بیش‌تر مردم، با رفتن به دامان طبیعت در جشن سیزده به در، جشن‌های نوروزی را به طور رسمی پایان می‌دهند.

فلسفه سیزده به در

به طور کلی در میان جشن های ایرانی جشن سیزده به در کمی مبهم است، زیرا مبنا و اساس دیگر جشن ها را ندارد در کتاب‌های تاریخی اشاره‌ی مستقیمی به وجود چنین مراسمی نشده‌است اما در منابع کهن اشاره هایی به روز سیزدهم فروردین داریم.

گفته می شود ایرانیان باستان در آغاز سال نو پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال است، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده ایست به باغ و صحرا می رفتند و شادی می کردند و در حقیقت با این ترتیب رسمی بودن دورهً نوروز را به پایان میرسانیدند. می توان گفت معقول ترین موردی که درباره ی سیزده به در گفته می شود همین است.

تیر روز

در گاهشماری ایرانی، هر روز ماه، نام ویژه ای دارد.[به عنوان مثال، روز نخست هر ماه، اورمزد روز و روز سیزدهم هر ماه تیر روز نامیده می شود و متعلق به ایزد تیر است. تیر در زبان اوستایی تیشتَریَه خوانده می شود، و هم نام تیشتر، ایزد باران می باشد . با توجه به اطلاق گرفتن نام ایزد باران، می توان گفت که تیر در نزد ایرانیان باستان نمادی از رحمت الهی بوده است

تیر در کیش مزدیسنی مقام بلند و داستان شیرین و دلکشی دارد و جشن بزرگ تیر روز از تیر ماه نیز که جشن تیرگان است به نام او می باشد

نظریه‌هایی پیرامون نحوست سیزده

تا کنون هیچ دانشمندی ذکر نکرده که سیزده نوروز نحس است بلکه قریب به اتفاق روز سیزده نوروز را بسیار سعد و فرخنده دانسته‌اند. برای مثال در آثار الباقیه ابوریحان بیرونی، جدولی برای سعد و نحس بودن روز ها قرار دارد که در آن برای سیزدهم نوروز که تیر روز نام دارد، کلمهٔ سعد به معنی نیک و فرخنده آمده‌است. بعد از اسلام چون سیزدهم تمام ماه‌ها را نحس می‌دانند، به اشتباه سیزدهم عید نوروز نحس شمرده شد.

 ارتباط با مسیحیت

برخی از محققان عقیده دارند که عقیده به نحوست عدد سیزده اثری است که از ارتباط و مجاورت با عالم مسیحیت به زرتشتیان و بعد از آنان مسلمانان انتقال یافته‌است. اصل این عقیده به این صورت است که یهودای اسخر یوطی یکی از دوازده حواری مسیح نقشه کشید تا وی را تسلیم مخالفانش کند و قرار گذاشت تا وقتی وارد محفل مسیح شود، او را ببوسد تا دشمنان او بتوانند تشخیص دهند که کدامیک از افراد حاضر در محفل مسیح است. بدین ترتیب مسیح دستگیر شد و چون یهودای اسخر یوطی سیزدهمین فردی بود که به جرگه مسیح و یازده شاگرد دیگرش در آمد و شمارهٔ آنان به سیزده رسید مسیح گرفتار و محاکمه و مصلوب شد. عیسویان بدین علت عدد سیزده را شوم می‌دانند.

واژه سیزده به در

مشهور است که واژه ی سیزده به در به معنای « در کردن نحسی سیزده» است . اما وقتی به معانی واژه ها نگاه کنیم برداشت دیگری از این واژه می توان داشت. «در» به جای «دره و دشت» می تواند جایگزین شود .به عنوان مثال علامه دهخدا، واژه «در و دشت» را مخفف «دره و دشت» می داند.

 چو هر دو سپاه اندر آمد ز جای

تو گفتی که دارد در و دشت پای

 یکی از معانی واژه «به» ، « طرف و سوی » می باشد .  مانند اینکه می گوییم «به فروشگاه».

پس با نگاهی کلی می توان گفت واژه «سیزده به در» به معنای « سیزدهم به سوی در و دشت شدن» می باشد که همان معنی بیرون رفتن و در دامان طبیعت سر کردن را می دهد.

 آیین‌های سیزده‌به در

این رویداد دارای آیین‌های ویژه‌ای است که در درازای تاریخ پدید آمده و اندک اندک چهره سنت به خود گرفته است. از آن جمله می‌توان آیین‌های زیر را برشمرد.

 گره زدن سبزه

 سبزه به رود سپردن

 خوردن کاهو و سکنجبین

 پختن خوراک‌های گوناگون به ویژه آش رشته

سبزه گره زدن

یکی از آیین های این روز سبزه گره زدن است که بیش‌تر جوانان در این روز این کار را انجام می دهند. گره زدن سبزه به معنای گره زدن زندگی با طبیعت است که هیمشه سبز و شاداب باقی بمانیم

فلسفه سبزه گره زدن

افسانه ی آفرینش در ایران و مسأله ی نخستین بشر و نخستین شاه و دانستن روایاتی درباره ی کیومرث حائز اهمیت زیادی است . در اوستا چندین بار از کیومرث سخن به میان آمده و او را اولین پادشاه و نیز نخستین بشر نامیده است . گفته های حمزه اصفهانی در کتاب سنی ملوک الارض و الانبیا صفحات ۲۹ -۲۳و گفته های آثار الباقیه بر پایه ی همان آگاهی است که در منابع پهلوی وجود دارد. مشیه و مشیانه که دختر و پسر دوقلوی کیومرث بودند، روز سیزدهم فروردین برای اولین بار در جهان با هم ازدواج نمودند . در آن زمان چون عقد و نکاهی شناخته شده نبود آن دو به وسیله ی گره زدن دو شاخه ی مورد، پایه ی ازدواج خود را بنا نهادند و چون ایرانیان باستان از این راز بخوبی آگاهی داشتند، آن مراسم را - بویژه دختران و پسران دم بخت - انجام می دادند و امروز هم دختران و پسران برای بستن پیمان زناشویی نیت می کنند و علف گره می زنند

نظر من

ارتباط نحسی سیزده به در با مسیحیت شاید به خاطر نزدیکی حوادث خیانت یهودا و عید پاک به این روز باشد اما با توجه به مطالعتی که من در مورد ایران باستان انجام دادم کلا در ایران وایرانیان عدد دوازده بویژه در امور مربوط به طبیعت حائز اهمیت فراوان و مقدس بوده

سال ایرانی دوازده ماه است که هر ماه آن نام یکی از ایزدان و امشاسپندان مقرب به درگاه اهورامزدا است

دوره جهان در آئین زرتشت دوازده هزار سال است

و دوازده کلا عددی خدایی و نشانه کمال است و سیزده در واقع عددی است که این کمال را زیر سوال می برد و باید از شر آن در امان بود

البته این فقط نظر من بود

به هر حال این روز جشنه و نمی توان اون رو به حوادث ناگواری که تداعی گر سوگ و عزا در اذهان است نسبت داد

روز طبیعت را به همهء ایرانیان تبریک می گویم

منابع

 ابوریحان بیرونی. آثار الباقیه عن القرون الخالیه.

 عبدالعظیم رضایی. اصل و نسب و دین های ایرانیان باستان. چاپ ششم. تهران: دُر، ۱۳۸۱. ISBN 964-6786-14-6.

 فریدون جنیدی. زروان. تهران: بنیاد نیشابور، 1358.

 حسین محمدی. جشن‌های ایران باستان. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم، ۱۳۸۰.

 علی بلوکباشی. نوروز، جشن نوزایی آفرینش. تهران: ذفار پژوهشهای فرهنگی، ۱۳۸۰.

 مهراد بهار. از اسطوره تا تاریخ. ابوالقاسم اسماعیل‌پور. تهران: چشمه، ۱۳۷۶. ۲۴۳.

 عبدالله مستوفی. شرح زندگانی من: تاریخ اجتماعی و اداری دورهٔ قاجاریه. تهران: زوَار، ۱۳۷۱. ۳۶۴-۳۶۶.

 ادوارد یاکوب پولاک. سفرنامه: ایران و ایرانیان. ترجمهٔ کیکاووس جهانداری. تهران: خوارزمی، ۱۳۶۱. ۲۶۵.

 کیوان، مصطفی. نوروز در کردستان. تهران: سازمان چاپ تبریز، ۱۳۴۹.

کانون فرهنگ هنرایران‎

.

2: پاشویان و خاواروم و روز عیادت از مردگان

همچنین در این روز در کلیسای ارمنی دو  مراسم برگزار می شود این دو مراسم از ساعت پنج بعد از ظهر تا دوازده شب ادامه می یابد .

2: پاشویانոտնալւա

نام اولین مراسم موسوم به پاشویان است که آنر ا به ارمنی ووتنالواոտնալւաگویند که آوانویسی انگلیسی آن votnalva  است و یادآور زمانی است که مسیح قبل از مراسم شام آخر پای شاگردان خود را می شوید و این نشان دهندهء کمال تواضع و فروتنی از سوی وی بوده است .

جریان این واقعه در انجیل یوحنا چنین آمده است

عیسی با اینکه  می دانست که پدر همه چیز را بدست او داده است و از نزد خدا امده و به جانب خدا می رود،

از شام برخاست و جامه خود را بیرون کرد و دستمالی گرفته، به کمر بست.

پس اب در لگن ریخته، شروع کرد به شستن پایهای شاگردان و خشکانیدن انها با دستمالی که بر کمر داشت.

پس چون به شمعون پطرس رسید، او به وی گفت: ای اقا تو پایهای مرا می شویی؟ 

عیسی در جواب وی گفت: انچه من می کنم الان تو نمی دانی، لکن بعد خواهی فهمید.

پطرس به او گفت: پایهای مرا هرگز نخواهی شست. عیسی او را جواب داد: اگر تو را نشویم تو را با من نصیبی نیست.

شمعون پطرس بدو گفت: ای اقا نه پایهای مرا و بس، بلکه دستها و سر مرا نیز.

عیسی بدو گفت: کسی که غسل یافت محتاج نیست مگر به شستن پایها، بلکه تمام او پاک است. شما پاک هستید لکن نه همه.

زیرا که تسلیم کننده خود را می دانست و از این جهت گفت: همگی شما پاک نیستید.

و چون پایهای ایشان را شست، رخت خود را گرفته، باز بنشست و بدیشان گفت: ایا فهمیدید انچه به شما کردم؟

شما مرا استاد و اقا می خوانید و خوب می گویید زیرا که چنین هستم.

پس اگر من که اقا و معلم هستم، پایهای شما را شستم، بر شما نیز واجب است که پایهای یکدیگر را بشویید.

 زیرا به شما نمونه ای دادم تا چنانکه من با شما کردم، شما نیز بکنید.

امین امین به شما می گویم غلام بزرگتر از اقای خود نیست و رسول از فرستنده خود.

هرگاه این را دانستید، خوشابحال شما اگر ان را به عمل ارید           

  یوحنا 3:13-17

تابلوی نقاشی

نام اثر: مسیح پاهای شاگردان را می شوید

خالق اثر: تینتورتتو

تاریخ خلق لثر: بین سالهای 1549-1548

ابعاد: دویست و بیست و هشت در پانصد و سی و سه سانتی متر

مکان نگهداری: موزه دلپرادو در مادرید

Christ Washing the Disciples' Feet

Artist    Tintoretto

Year      1548-1549

Type      Oil on canvas

Dimensions        228 cm × 533 cm (90 in × 210 in)

Location     Museo del Prado, Madrid

به یاد این عمل در کلیسای ارمنی مراسم خاصی برگزار می شود که در طی آن ارشد کلیسا پای کارکنان را می شوید و سپس این مراسم با خواندن ادعیه و سرودهای مذهبی ادامه می یابد.

3: خاوارومխաւարում 

دومین مراسم به ارمنی موسوم است به خاواروم խաւարում به انگلیسی khavarum به معنای تاریکی است و یادآور دوران رنج و مصائب و شکنجه های مسیح قبل از مصلوب شدنش می باشد

در این مورد کلیسای ارمنی در ساعت ده یا یازده  شب تمامی چراغهای خود را به یاد این روز تا مدتی خاموش می کند و پرده محراب کلیسا تا زمان عید پاک کشیده می شود

4: مرلوتزմեռելոց 

سومین مراسم در روز جمعه است .  این روز  در تقویم ارمنی موسوم است به مِرِلوتس به ارمنیմեռելոց  و به انگلیسی merelots  به معنای روز عیادت از مردگان زیرا در این روز ، مسیح مصلوب شده و می میرد و به یاد همین امر در آرامگاههای ارمنی مراسمی بر پا می شود .

این روز در واقع در نزد ارامنه « روز عیادت از درگذشتگان» است همچنین در این روز یادی نیز از شهدای ارمنی حجگ تحمیلی می گردد .

مسیح در هنگام روز مصلوب شد ولی بر طبق گفته اناجیل پس از مصلوب شدنش سه ساعت آسمان تاریک شد

تاریک شدن آسمان در هنگام مصلوب شدن مسیح در اناجیل در این آیات آمده است

 و از ساعت ششم تا ساعت نهم، تاریکی تمام زمین را فرو گرفت.    

                               متی 45:27

 و چون ساعت ششم رسید، تا ساعت نهم تاریکی تمام زمین را فرو گرفت.    

                   مرقس 33: 15

 و تخمینا از ساعت ششم تا ساعت نهم، ظلمت تمام زمین را فرا گرفت.       

                     لوقا 44:23

که در تفسیر این ساعات آمده که منظوراز آن از زمان  از ظهر تا ساعت سه بعد از ظهر بوده است

بعد از این مراسم آدینهء مقدس شروع می شود

این را نیز بگویم که در زمان قدیم روز از زمان تاریک شدن شب آغاز می شده است .