جرم مزاحمت تلفنی

جرم مزاحمت تلفنی

گارگین فتائی

زمانی که هنوز صنعت مخابرات تا این حد پیشرفت نکرده بود و تلفن ها همه ثابت بودند و موبایلی نبود و همه این تلفن ها فاقد شماره انداز بودند پدیده ناهنجاری به نام مزاحمت تلفنی رواج یافت که قانون گزار برای جلوگیری از تکرار و تشدید این عمل برای آن مجازاتی در نظر گرفته بود علاوه بر اینکه اساساً مزاحمت تلفنی ارتباط تنگاتنگی با بیماری روحی و روانی و کمبودهای گوناگون شخصیتی انجام دهنده این عمل دارد .

در آن زمان چون تلفنها شماره انداز نداشتند برای شکایت از این عمل شخصباید این اقدامات انجام می شد

 شاکی ابتدا به دادسرا رفته و پس از ارائه شکایت اگر آن شخص مزاحم را می شناخت با مامور کلانتری به سراغش رفته و اخطاریه را به او ابلاغ نموده و روزی تعیین می شد که هر دو طرف در کلانتری حوزه مربوطه حاضر شوند و اگر با هم به توافق نمی رسیدند پرونده آنها به دادسرا ارجاع می گشت

اگر شاکی شخص مزاحم را تمی شناخت از طریق دادسرا به مخابرت استعلام داده می شد مبنی بر اینکه ریز مکالمات تلفنی که به شاکی شده برای دادسرا فرستاده شود و اینگونه معملوم میشد که چه کسانی بیشتر تلفن کرده اند .

وقتی شماره اندازها به تلفن های ثابت نصب شد تا حد زیادی از میزان این عمل زشت کاسته شد .

هنگامی که موبایل ها یا همان تلفن های همراه آمدند در ابتدا به علت گران بودن سیم کارتها هر کسی قادر به خرید آنها نبود لذا مزاحمت ها نیز چندان زیاد و مهم نبود .

ولی در حال حاضر بر خلاف انتظار و با توجه به اینکه همه موبایل ها دارای شماره انداز هستند روز به روز بر تعداد مزاحمت های تلفنی افزوده می شود

  تعريف جرم مزاحمت تلفنی

 مزاحمت تلفني عبارت است از اينكه كسي با استفاده از تلفن يا ساير وسايل مخابراتي، بدون جهت ضمن اشغال خط تلفن متعلق به اشخاص حقيقي يا حقوقي، موجبات اذيت و آزار و سلب آسايش طرف دیگر را فراهم نمايد. مثل اينكه در نصف شب با به صدا در آوردن زنگ تلفن ديگري او را از خواب بيدار كرده، آرامش او را بر هم زند.

علت افزایش تعداد مزاحمت های تلفنی

1: ارزان شدن سیم کارت ها

وقتی یک شخص با پنج هزار تومان می تواند سیم کارت بخرد خوب طبیعی است که موبایل دست همه نوع افرادی می افتد به خصوص اینکه عده ای حتی چندین خط موبایل دارند

2: سیم کارت هدیه

در برخی از موارد شرکت های تلفن همراه برای جلب رضایت مشتری به او سیم کارتی به عنوان هدیه می دهند و در نتیجه این سیم کارت بدون نام مالک است و اگر کسی با سیم کارت هدیه برای دیگری مزاحمت تلفنی ایجاد کند اگر هم شماره وی ردیابی شود مالک اصلی آن مشخص نیست تا علیه وی طرح دعوی گردد .

3: استفاده از شماره دیگری

در برخی موارد افرادی هستند که به دلائل گوناگون در ایران نیستند مثل مهاجرت یا اقامت و یا کار و در این حالت افرادی از این وضع و موقعیت سوء استفاده کرده و با توجه به اینکه آن شخص ممکن است هرگز و یا تا مدت طولانی به ایران باز نگردد از شماره وی برای ایجاد مزاحمت تلفنی استفاده می کنند .

4:پیامک های مزاحم

اس ام اس ها نیز عامل جدیدی برای مزاحمت ها شدند و وقتی شخص برای گوشزد کردن به مزاحم،  شماره اس ام اس را می گیرد آن شخص مزاحم گوشی را ورنمی دارد .

انواع مزاحمت ها

1: بیماران روحی

این گونه افراد به دلائلی مثل تنهایی و یا بیکاری مرتکب این عمل می شوند .

تعداد زیادی از آنها شب و دیر هنگام و حتی ساعت دو یا سه بامداد اقذام به مزاحمت تلفنی می کنند .

عده ای وقتی می بینند کسی که گوشی را ورمی دارد مرد است زود گوشی را قطع می کنند ولی تا صدای زن یا دختر می شنوند  حتی بد ترین و رکیک ترین حرفها را نثار وی می کنند

جالب اینجاست که عده ای در این زمینه خلی حرفه ای شده اند و وقتی شماره آنها را می گیری و به آنها گوشزد می کنی طوری حرف می زنند که انگار خودشان شاکی و شخصی که بهش تلفن شده متهم می گردد .

2: سوء استفاده های مالی

بارها مشاهده می گردد  که با پیامک و یا تماس مستقیم به شخص گفته می شود که شما فلان چیز را از طرف فلان شرکت برنده شدید و کافیه که یک اعتبار خریده و شماره آن را به ما بگوئید و یا اینکه فلان مبلغ را به فلان حساب واریز کنید و بعداً متوجه می شوید این عمل یک کلاه برداری بیش نبوده و چون مبلغ ها ممکن است زیاد نباشد مثلاً پنج یا ده هزار تومان لذا برای یک شخص صرف نمی کند که اقدام به طرح شکایتی بکند که هزینه آن بیشتر از این مبلغ درآمده و باید چندین بار برای پی گیری امر به مراجع قضائی مراجعه کند ولی آن شخص کلاه بردار با این عمل خود دهها و صدهها هزار پنج و ده هزار تومانی به جیب می زند .

3: تهدیدات کاری و مالی و خانوادگی

ممکن است عده ای علیه هم اختلاف مالی داشته و یا دو شرکت با هم رقیب کاری باشند و یا دو خانواده با هم اختلافات ریشه ای داشته باشند که در این حالت با استفاده از روش های گوناگون و از جمله تهدی از طریق تلفن و ترساندن شخص به او ضربه روحی وارد کرده و یا او را ناگزیر به افشای اسرار شغلی و مالی و خانوادگی کنند .

جرم مجازات تلفنی در حقوق جزای ایران

در قانون مجازات اسلامی جرم مزاحمت تلفنی در کتاب پنجم یا جرائم تعزیری در فصل هفدهم تحت عنوان  جرائم بر ضد عفت و اخلاق عمومی در ماده 641 پیش بینی شده است

فصل هجدهم : جرائم ضد عفت و اخلاق عمومی

ماده 641 : هر گاه كسی به وسيله تلفن يا دستگاههای مخابراتی ديگر برای اشخاص ايجاد مزاحمت نمايد علاوه بر اجرای مقررات خاص شركت مخابرات ، مرتكب به حبس از يك تا شش ماه محكوم خواهد شد .

اولا: این ماده تنها به تلفن اکتفا نکرده و شامل دستگاههای مخابراتی دیگر مثل دورنگار و دورنما یا فکس و تلگراف و بی سیم و غیره را هم شامل می شود  .

ثانیاً : همان روشهایی که در بالا به آن اشاره شد برای یک شکایت تلفنی باید طی شود

ثالثاً: در صورتی که این جرم در دادگاه ثابت گردید اقدام شرکت مخابرات بر علیه شخص مزاحم که شامل قطع موقت یا دائم تلفن ثابت و یا سوزاندن سیم کارت تلفن همراه است صورت می گیرد .

رابعاً: این جرم یک جرم قابل گذشت نیست بدین معنی که اگر شاکی  در اثنای دادرسی یا پس از محکومیت مزاحم به این جرم از شکایت خود صرف نظر یا گذشت کند در کاهش میزان مجازات موثر است ولی مجازات را کاملاً از بین نمی برد زیرا از دید قانون گزار ایران ، جرم مزاحمت تلفنی تنها به شخص شاکی آسیب روحی وارد نساخته بلکه عفت و اخلاق عمومی را جریحه دار کرده و نباید رواج پیدا کند ر

عناصر جرم

تحقق هر جرم در حقوق جزا منوط به تحقق سه عامل یا عنصر است

1: عنصر مادی

این جرم باید به صورت انجام عمل و یا در اصطلاح قوقی فعل باشد و ترک فعل در آن مصداق ندارد

 براي تحقق اين جرم، رفتار فيزيكي خارجي مرتكب در ايجاد ارتباط لزوماً بايد به صورت رفتار غير متعارف بوده و انجام آن باعث ناراحتي و سلب آسايش شنونده يا گيرنده پيام شود. بنابراين ترك فعل نمي‌تواند تشكيل دهنده عنصر مادي اين جرم باشد. يعني هر كس با علم و اطلاع از قصد ديگري مبني بر ايجاد مزاحمت تلفني براي شخص ثالث، اقدامي در جلوگيري از اين كار به عمل نياورد ترك فعل او باعث تحقق عنصر مادي نمي‌شود

2 عنصر معنوی یا احراز عمد خاص

  ايجاد مزاحمت تلفني از جرايم عمدي است و براي مجرم شناختن مرتكب، احراز عمد عام (ارتكاب عمل ممنوع) كفايت نمي‌كند و اثبات مسئوليت كيفري مرتكب منوط به احراز عمد خاص (قصد مزاحمت) مي‌باشد.

3 : عنصر قانونی جرم

  كيفر مرتكب جرم مزاحمت تلفني علاوه بر اجراي مقررات، خاص شركت مخابرات در صورت شكايت شاكي حبس از يك تا شش ماه خواهد بود (موضوع ماده641قانون مجازات اسلامی) و در صورت گذشت شاكي تعقيب كيفري و اجراي مجازات متوقف نخواهد شد به دليل اينكه اين جرم از جرايم عمومي است و ماده 727 قانون مجازات اسلامي اين جرم را در عداد جرايم قابل گذشت احصا نكرده است. منظور از مقررات خاص كه در ماده اشاره شده است ماده واحده قانون اصلاح تبصره 2 ماده 14 قانون تأسيس شركت مخابرات مي‌باشد كه مقرّر مي‌دارد:

«هر كس وسيله مخابراتي در اختيار خود را وسيله مزاحمت ديگري قرار دهد يا با عمد و سوء نيت ارتباط ديگري را مختل كند براي بار اول پس از كشف، ارتباط تلفني او به مدت يك هفته همراه با اخطار كتبي قطع و تجديد ارتباط مستلزم پرداخت هزينه‌هاي مربوطه خواهد بود براي بار دوم  ارتباط تلفني او به مدت سه ماه همراه با اخطار كتبي قطع و تجديد ارتباط مستلزم پرداخت هزينه‌هاي مربوطه و تقاضاي مشترك خواهد بود و براي بار سوم، شركت، ارتباط تلفني وي را به طور دائم قطع و اقدام به جمع آوري منصوبات تلفن نموده و وديعه مشتري را پس از تسويه حساب مسترد خواهد نمود

روش پی گیری دعوا و شکایت و آئین دادرسی کیفری مربوطه

برای این کار کافیست به دادسرای محل سکونت یا کار خود یعنی جایی که مزاحمت در انجا رخ داده مراجعه کنید داشتن نامه از مخابرات میتواند باعث تسریع در کار شود

در این مرحله روی برگه شکواییه، شكایت خود را مطرح می‌كنید.

عنوان مجرمانه این شكایت هم چنین است: «ایجاد مزاحمت تلفنی از طریق ارسال پیامك.» اگر توهین شدیدی هم صورت گرفته باشد، شاكی می‌تواند تقاضای «اعاده حیثیت» را هم مطرح كند. ممكن است طرف مقابل نامشخص باشد. در چنین حالتی در بخش مربوط به متشاكی نوشته می‌شود: «نامشخص.»

بعد از این مرحله، با ارجاع شكایت به یكی از شعبه‌های دادیاری یا بازپرسی، با نامه‌ای كه دادگاه خطاب به كلانتری برای تكمیل كردن تحقیقات می‌نویسد، كلانتری از مخابرات درخصوص این شماره تلفن استعلام و تقاضای پرینت مكالمات تلفنی را عنوان می‌كند. ممكن است این استعلام به طور مستقیم از سوی دادگاه خطاب به مخابرات ارسال شود، اما بخش اولیه كار در این مرحله شناسایی متشاكی است.

این نامه‌ها نیز برای بخش حقوقی شركت مخابرات ارسال می‌شود. در این بخش ردیابی مربوط به خط و گوشی تلفن عادی و همراه قابل انجام است. حتی مخابرات می‌تواند گوشی تلفن همراهی كه از آن تماس گرفته شده را ردیابی كند و این مساله را مشخص كند كه آخرین بار چه زمانی و چگونه از آن استفاده شده و چه سیمكارتی در آن فعال بوده است؟

پس از این مرحله و مشخص شدن شماره تماس، از سوی دادسرا برای آن نشانی و صاحب خط تلفن اخطاریه ارسال می‌شود و دادسرا ایشان را احضار و تحقیق می‌كند.

اگر فردی در مرحله اول در دادسرا یا كلانتری حاضر نشود، برای بار دوم نیز برای او اخطاریه ارسال می‌شود و در نهایت با عدم حضور وی، برای بار سوم در صورتی كه دادستان دلایل جرم را قوی تشخیص دهد، برای او حكم جلب صادر می‌شوند.

در مرحله بازپرسی اگر فرد مزاحم این مساله را بپذیرد، پرونده با صدور كیفرخواست برای صدور رای به دادگاه فرستاده می‌شود. البته ممكن است متشاكی در طول مراحل بازجویی عنوان كند كه استعلام را قبول ندارد.

در این مرحله تا زمان اقرار، بازجویی ادامه می‌یابد و در صورتی كه دلایل كافی وجود داشته باشد، با اخذ قرار مناسب، پرونده مراحل بعدی خود را طی می‌كند.

یكی از شیوه‌های اثبات مزاحمت تلفنی، استناد به صدای ضبط شده است. صدای ضبط شده در رسیدگی به یك پرونده جزو اماره محسوب می‌شود و گاهی دادیاران، بازپرس‌ها یا قضات این مساله را نمی‌پذیرند. چون ممكن است با توجه به پیشرفت تكنولوژی، صدای ضبط شده ساختگی باشد.

جالب توجه است که در محاكم دادگستری كارشناسان مختلفی مانند كارشناس راه و ساختمان، كارشناس خط، آتش نشانی و... وجود دارد، اما به دلیل این كه مواردی مانند پیامك پدیده‌های جدیدی است، كارشناس رسمی و خبره در این مورد وجود ندارد.

اما گاهی قاضی می‌تواند از انسانی خبره برای كارشناسی كمك بگیرد، اما اگر مقام قضایی از طریق شیوه‌هایی همچون تطبیق صدای ضبط شده با صدای متهم قانع شود كه این صدا به فرد مزاحم تعلق دارد و اگر شهود در این زمینه شهادت دهند یا فرد متشاكی اعتراف كند، پرونده با كیفرخواست به دادگاه ارسال می‌شود.

درخصوص مزاحمت با موبایل و پیامك چون بتازگی ایجاد شده، قانون خاصی نداریم. در این مرحله قضات دو نوع عملكرد دارند.

یك عده می‌گویند چون قانون خاصی نداریم، این مسائل قابل تعقیب كیفری نیست و وقتی قانون مجازاتی تعیین نكرده، نمی‌توان فرد مجرم را مجازات كرد.

برخی از قضات هم می‌گویند آیین دادرسی كیفری در این زمینه پیش‌بینی كرده در موارد سكوت قانون قاضی باید به فتاوی مراجعه كند. به همین سبب این قضات، به توهین‌هایی كه در قالب پیامك هم باشد به عنوان عملی مجرمانه رسیدگی می‌كنند و فرستده را به سبب این توهین مورد تعقیب قرار می‌دهند.

چه مجازاتی در انتظار مجرمان است؟

برای مجازات مزاحمت‌های پیامكی و تلفنی، مجرمان به مجازات تعزیری محكوم می‌شوند. این مجازات ممكن است شامل شلاق، جریمه مالی و حبس باشد.

نوع مجازات نیز بسته به شخصیت متهم، دفعات و نوع مزاحمت بستگی دارد. گاهی جرم یك مزاحمت ساده است و در آن توهین، تهدید و فحاشی وجود ندارد، اما گاهی ممكن است مزاحم توهین یا تهدیدی كند كه در این شرایط مجازات مجرم اضافه می‌شود.

قاضی با توجه به شخصیت مجرم و دفعات تكرار جرم، بی‌پول بودن یا پولدار بودن یا سابقه‌دار بودن، تصمیم می‌گیرد. اگر متشاكی حرفه‌ای نباشد، معمولا قضات به جرائم نقدی اكتفاء می‌كنند.

این جریمه از 50‌‌هزار تومان به بالاست كه ممكن است برای یك فرد پولدار 500 هزار تومان و برای یك آدم بی پول و یك دانش‌آموز 50 هزار تومان باشد. ممكن است در مواردی قاضی تصمیم بگیرد مجازات را تا یك سال تعلیق كند كه در صورت عدم تكرار جرم، این مجازات منتفی می‌شود.

منابع:

 1- زراعت، عباس؛ شرح قانون مجازات اسلامي، بخش تعزيرات، تهران، انتشارات ققنوس، چاپ اول، 1382، ج2، صص 466-462.

 2-  وليدي، محمدصالح، حقوق جزاي اقتصادي (جرايم عليه عفت و اخلاق عمومي و حقوق و تكاليف خانوادگي)، تهران، انتشارات، اميركبير، چاپ اوّل، 1380، صص 246-239.

3- شكري، رضا؛ سيروس، قادر، قانون مجازات اسلامي در نظم حقوق كنوني، تهران،

http://www.pajoohe.com/fa/index.php?Page=definition&UID=27352

http://hoghoghidrdiba.blogfa.com/post-33.aspx