یک ترانهء شاد از سایات نووا

یک ترانهء شاد از سایات نووا

شوخ و شنگ

تویحات ، ترجمه به فارسی و آوا نویسی به انگلیسی از گارگین فتائ

.

هاروتیون سایاتیان (به ارمنی: Հարություն Սայադյան) با نام ادبی سایات نُوا یا سایات‌نووا (تلفظ ارمنی نام شکل اصلی لقب او یعنی صیاد نوا) (به ارمنی: Սայաթ-Նովա) زاده ۱۴ژوئن ۱۷۱۲یا ۱۷۲۲میلادی در تفلیس - درگذشته ۱۷۹۵میلادی هاقپات)، یا «شاه نغمه‌ها» لقب هاروتیون سایاتیان، بزرگ‌ترین موسیقیدان ارمنی‌تبار سده هجدهم میلادی است.

او در شعرهای خود از ادبیات مردمی ارمنی و دیگر ملت‌های قفقاز و فرهنگ شرقی الهام گرفته و بهرهٔ بسیاری از آنها برده است. از سایات نُوا قریب به ۱۲۰شعر ترکی، سی شعر گرجی و هفتاد شعر به زبان ارمنی بر جای مانده است. شهرت او بیشتر در زمینهٔ شعرها و تصنیف‌های عاشقانه است

در واقع اشعار  و ترانه های سایات تووا سرشار از لغات فارسی و ترکی و گرجی همراه با لغات ارمنی است و همین امر خواننده معاصر را در ترجمه متن دچار مشکل می سازد هر چند همین مساله است که به اشعارش زیبایی خاصی می بخشد.

تفلیس در زمان سایات نووا مرکز فرهنگی قفقاز بود که اقوام مختلف قفقازی برای کار و تحصیل به آنجا می آمدند و در واقع محل تلاقی چندین زبان و فرهنگ رایج در قفقاز آن زمان بود که سایات نووا هم از به کار گیری این زبانها بی بهره نمانده است او از گوسانها و عاشیق های معروف ارمنی است که زبانهای دیگر هم شعر سروده است.

از آنجائی که وی شاعری قولکلوریک است که دست مایه آن ادبیات  شفاهی مردم بوده تبعاً آهنگهای  وی هم برگرفته با اوضاع و احوال و زبان رایج مردم کوچه و بازار بوده .

همین مساله باعث شده که برخی از احساساتی که برای توصیف  معشوق به کار می برد چندان برای خواننده معاصر مانوس نباشد و این البته سوای از  فرهنگ جداگانه خواننده معاصر از فرهنگ آن زمان است .

در اشعار وی لغات مختلف به زبانهای ارمنی و ترکی و فارسی و گرجی به کار رفته و من در ارائه یکی از شادترین اثار وی کلماتی  را که از سایر زبان ها آورده که عمدتاً فارسی و یا فارسی ترکی شده هستند را می آورم  و البته خودم حتی الامکان سعی کرده ام ترجمه آن با استفاده از کلمات خود متن باشد که به فارسی نزدیک ترند .

نکته دیگر اینکه چون او در تفلیس بزرگ شده لذا به لهجه ارمنی تفلیسی سخن می گفته و همچنین نباید فاصله زمانی را هم از نظر دور داشت  به هر حال دویست سال قبل همانند الان صحبت نمیشده و تفاوتهایی داشته است .

.

لغاتی که از زباانی دیگر  قفقازی یعنی فارسی و ترکی و گرجی در این قطعه آمده است

Պատկիր

Badgered

پیکر

Ղալամո

Ghalamov

قلمو

Թահրըդ

Tahrd

طرح

Ռանգէռանգ

Rangerang

رنگارنگ

Խափանգ

khapang

خپنگ یا خاپانگ  به معنی پریشان

این یا واژه پارسی باستان است و یا واژه گرجی یا ترکی

Բըլբուլ

Blbuli

بلبل

Հանգ

hang

هنگ مخفف آهنگ

Մահանգ

Mahang

مهنگ که گویا تبدیل به محک یا سنگ محک شده است

Նուր

Nur

نور

Դաստամազըդ

Diastemas

دسته مو

nam

نم

Մէջլիսումըն

Mejlis

مجلس

البته در اینجا مجحلس را با لهجه ترکی استانبولی گفته است

շանգ

Shang

شنگ مخفف شنگول

Շուխի

Shukhi

شوخ

 Շաբանգ

shebang

شبانگ مخفف شباهنگ

Սանթուր

santur

سنتور

Քամանչէն

kamanche

کمانچه

Չօնգուր

chungur

چگور

Չանգ

chang

چنگ

մանուշակ,

Manishak

بنفشه

 սընբուլ

snbo

سنبل

Սուսան

Susan

سوسن

Բաղը

Bagh

باغ

Ռեհան

reyhan

ریحان

Ելքան

Yelkan

یلکان

یعنی بادبان که در زبان فارسی نیست

Նաւ

Nav

ناو

Նովա՛փար

Novapar

نلوفر

Էշխի

Eshk

عشق

Դիվանա

divana

دیوانه

, դաբանգ

Dabang

دبنگ

یعنی خل و احمق

.

متن ارمنی

Պատկիրքըդ` ղալամով քաշած, թահրըդ  ռանգէռանգիս անում.

Էրեսիդ   խալըն   ծածկումէ` մազիրըդ   խափանգիս  անում.

Բացվիլիս  կարմիր   վարդի   պէս, բըլբուլի  հիդ   հանգիս  անում.

Ակռէքըդ` օսկումըն   շարած, պըռօշըդ   մահանգիս  անում:

Էրեսըդ  նուր   լուսնի   նըման   քանի  կ'էհայ, կուբոլըրվի,

Դաստամազըդ նամ  չի   ուզի` առանց  հուսիլ   կու   օլըրվի,

Էնդու   համա  քու   տեսնողը   նիր  ճանփէմէն  կու  մոլըրվի.

Յիփ  մըտնումիս  մէջլիսումըն, շանգ, շուխի, շաբանգ  իս  անում:

Էրեսըդ  տեսնելու  գուքան   քաղաք  քաղքով, գիղ` գիղիպէս.

Միռնողըն   քիզ  մէնկու   առնէ   անմահական   դիղ` դիղի   պէս.

Յիփ   տիղէմէդ   ժաժիս  գալի, շըխշըխկում  իս  ջիղջիղի  պէս.

Ի՞նչ  կ'օնի  սսանթուր-քամանչէն` զուգսըդչօնգուր-չանգ  իս  անում:

Ծուցիդ  մէջըն   վարդ, մանուշակ, սընբուլ ու   սուսան   իս  շինի.

Քու  տէրըն   բաղըն   ի՞նչկ'օնէ` քու  հուտըն  ռեհանիս շինի.

Քամին  մէջըն  անցէ  կէնում` մազիրըդ   ելքանիս   շինի.

Աշխարհքըն` ծով, դուն   մէջըն` նաւ, մանիս   գալի, լանգ  իս  անում:

Տասնէմէդ   մէկըն   չի ն   ասի, թէգուզ աշխարհըս  քիզ  գովին,

Նովա՛փար, ծա՛ղիկ  ծովային, մանո՛ւշակ` բացարած  հովին.

Բաս  քու   էշխին  վո՞ւնց  դիմանամ, ջուրըն  տա՛նէ  Սայաթ-Նովին.

Թէ  տեսնողըդ  մէկէլ  տեսաւ` դիվանա, դաբանգ իս   անում

.

آوا نویسی انگلیسی

Badgered ghalamov kashatds , tahrd rangerang es anum

Yeresd khaln tsatskum e mazird khapangis anum

Batsvilis karmir varti bes , blbuli hid hangis anum

Agrekd voskumn sharats , broshd mahang is anum

Eresd nur lusni nman kani keha ku bolorvi

Diastemas nam chi uzi , arants husil ku olorvi

Endu hamar ku desnoghn ir jampemen ku molorvi

Hip mdnumis mejlisumn Shang shukhi shebang is anum

Eresd desnelu gugan , kaghak kaghkov , giugh giughi bes

Mirnoghn kIz men ku arne anmahakan digh dighi bes

Hip dighemed tsats is gali shikhshikhkumis jighjighi bes

Inch gonis santur, kamanche,  zugst ,  chungur chang is anum

Dzotsid mechn vart Manishak snbol u Susan is shini

Ku dern baghn inch kone ku husn reyhan is shini

Kamin mechn andz e kenum mazird yelkan is shini

Ashkharkn dzov , dun mechn nav manis gali , langis anum

Dasnemd mekn chin asi , tekuz ashkhars kiz govin,

Novapar tsaghik tsovayin  manushak bats arats hoivin

Bas ku eshkhin vonts dimanam , jurn dane Sayad novin

Te desnoghd mek el desav , divana dabang is anum

...

ترجمه به فارسی

پیکرت را با قلمو کشیده  ، طرح صورتت را رنگارنگ می کنی

خال صورتت را پوشانده  و موهایت را پریشان  می کنی

چنان شکوفه قرمز باز شدی و همراه با بلبل شعر می خوانی

وبا لبهای خود عیار دندانهای طلایی خودر را می سنجی

صورتت همچون ماه نورانی که به سمت ماه کامل می رود

دسته موهایت  بدون  نیاز به رطوبت و  بافتن ،  پیچ می خورد

برای همین کسی که تو را می بیند راه خود را گم می کند

وقتی وارد مجلس می شوی شباهنگی شوخ و شنگ  می سرایی

برای دیدن صورت تو شهر به شهر و روستا به روستا می آیند

شخص رو به مرگ ،  دوای زنده ماندنش را  دارو دارو از تو می گیرد

وقتی از جایت تکان می خوری صدایی همچون ترنم گنجشک می دهی

همچون  چنگ و کمانچه همانند صنتور و چگور

در باغچهء خود بنفشه و سنبل و سوسن کاشتی

صاحب باغ تو چکار می کند چرا که خود را از بوی ریحان عظراگین کردی

باد از میان موهایی که همچون بادبان  ساختی رد می شود

دنیا همچون دریایست که تو مانند کشتی در آن می گردی و تاب می خوری

حتی اگر دنیا تو را بستاید قدر و ارزشت را نخواهند دانست

ای گل نیلوف ردریایی ، ای   بنفشه ای که زیر سایه شکوفه داده است

من چگونه  تاب عشق تو را بیاورم !  کاش  سایات نوا را آب ببرد

 چرا که  بیننده تو وقتی دوباره  تو راببیند او را مجنون و دیوانه می سازی

.

لینک دانلود آهنگ

http://www.sayat-nova.am/h31.html