برگردان بخش هایی از خاطرات زوری بالایان، روشنفکر معروف ارمنی درباره نخجوان
منبع: بخش فارسی رادیوی عمومی ارمنستان
.
http://alikonline.ir/fa/fa/news/social/item/2182-
برگردان-بخش-هایی-از-خاطرات-زوری-بالایان،-روشنفکر-معروف-ارمنی-درباره-نخجوان
.
سال 1985 دوران پرسترویکا و فضای باز سیاسی میخاییل گورباچف رهبر وقت حزب کمونیست شوروی بود. وی روز بیست و سوم ماه آوریل همان سال سخنرانی مهمی در پلنوم کمیته مرکزی حزب انجام داده و آغاز فضای باز سیاسی را نوید داد. این آغازی بود برای فروپاشی اتحاد شوروی. رهبران آذربایجان شوروی از این فرصت به نحو احسن استفاده کرده و شروع به پاکسازی روستاهای ارمنی نشین استان خودمختار نخجوان نمودند. نخجوان جزئی از مناطق ارمنستان باستانی بوده و با ورود کمونیست های بلشویک به منطقه قفقاز جنوبی و تشکیل سه جمهوری کمونیستی، اداره استان نخجوان، به دولت باکو واگذار گردیده بود. قابل ذکر است که این استان در دل ارمنستان قرار داشته و مرز مشترکی با جمهوری آذربایجان ندارد. از همان اوایل فروپاشی شوروی، اذیت و آزار ارامنه روستاهای زینابیرد، گیزنود، آستاباد، نورس، آزای علیا، دیر، مسروپاوان، آزنابیرد، تاناگیرد و آرینج آغاز گشته، سکنه آن اخراج گشته و آثار تمدن چند هزار ساله ارامنه از بین رفت.
مطبوعات وابسته به حکام باکو نیز شروع به تحریف تاریخ نموده، حضرت نوح را سلف خود قلمداد کرده و داستانی کذب و جدید از استقرار خانواده نوح در این منطقه ارائه دادند. قابل ذکر است که طبق روایات کتاب مقدس کشتی نوح بر روی قله کوه آرارات به گل نشسته و خانواده این پیامبر بعد از فروکشی آب سیل و باران در این منطقه اسکان یافته اند و نخجوان یا ناخیجــِوان در زبان ارمنی به معنای اولین استراحتگاه، بیتوته یا ایستگاه می باشد. در این دوران باگور کاراپتیان نویسنده ارمنی به نخجوان سفر کرده و مشاهدات خود در باره محو آثار تمدن چند هزار ساله ارامنه، از بین بردن کلیه شواهد تاریخی مربوط به گذشته ارامنه و شکستن صلیب های عظیم سنگی معروف به خاچکار را به ثبت رسانده است. سکنه جدید نخجوان آثار معروف فرهنگی-باستانی ارامنه در منطقه جلفا را نیست و نابود کردند. در آن دوره، هنوز دوازده کلیسای شهر آگولیس پا بر جا بوده و فقط گنبد ناقوس ها ویران شده بودند.
تخریب آثار فرهنگی ارامنه، یعنی وارثان اصلی این مرز و بوم و کشورهای همجوار، اکنون نیز از سوی رهبران باکو و ترکیه ادامه داشته و رئیس جمهوری ترکیه اخیرأ ادعای حکومت خود در قبال بازپس گیری سوریه، لیبی، عراق و لبنان به عنوان سرزمین های عثمانی را اعلام داشته است. وی فعلا در باره شبه جزیره کریمه سکوت کرده است، چون با روسیه دارای روابط حسنه بوده و آنرا به بعد موکول کرده است.
زوری بالایان، روشنفکر معروف ارمنی و نویسنده این سطور خود در دوران شوروی در سال 1978 میلادی به نخجوان و شهر آگولیس سفر کرده است. وی آگولیس را شهری بهشتی با هشت هزار خانه سنگتراش، یکصد و پنجاه کارگاه صنعتی با هزاران کارگر، مغازه ها، مدارس متعدد، خانه فرهنگ، دوازده کلیسا، کتابخانه، بازار، حمام، داروخانه، هتل و باغ های فراوان میوه توصیف کرده است. بالایان خاطرات خود از این سفر را در کتاب "اجاق"منتشر کرده است. ترکیه اکنون در مرز مشترک خود با نخجوان واقع در صدرک، پل جدیدی احداث کرده و از این طریق از نخجوان حمایت نظامی، مالی و اقتصادی می نماید. نیروهای نظامی نخجوان از این منطقه همیشه به تحریکات نظامی متوسل شده و روستاهای مرزی استان های آرارات، سیونیک، وایک و یقگنادزور را مورد حمله قرار می دهند. روستاهای یلپین، چیوا، ریند، آرینی، نوراوانک، شاخات، مودزی، خاچیک، گنیشیک، خندزورود، گورویک، سارنانوش و یراسخاوان در تیر رأس توپخانه نخجوان قرار دارند.
گروه های مختلف صلح طلب خارجی، نظیر ناظرین روس و اروپایی بارها به مرز نخجوان سفر کرده و خطرهای احتمالی حمله به مرزهای ارمنستان را به جهانیان و محافل بین المللی یادآوری کرده اند. خانم کرولاین کوکس از مجلس اعیان بریتانیای کبیر در این امر نقش بسزایی دارد. هسته های اولیه ارتش ارمنستان نیز در این مناطق و به رهبری وازگن سركیسیان ایجاد گردیده است. وازگن سركیسیان فقید سپس به مقام وزارت دفاع و آنگاه نخست وزیری ارمنستان رسید. مقامات دیگر نظامی و سیاسی ارمنستان نیز در فعالیت های دفع حملات ارتش آذربایجان از مرزهای نخجوان نقش مهمی داشته اند که باید از همه آنان یاد کرد.
ارامنه هیچگاه ظلم و ستم وارده به سکنه اصلی نخجوان را از یاد نبرده، خاطره گذشتگان خود را گرامی داشته و روزی به آرزوهای دیرین ملی خود خواهند رسید.
