مردانه ، زنانه ، بینابین ، سه کنسرتو ویلولون معروف در دنیای موسیقی کلاسیک
جمع آوری و مقدمه از گارگین فتائی
.
در دنیای موسیقی کلاسیک سه کنسرتو ویولون از سایر کنسرتو ویولونها در جایگاه بالاتری قرار دارند و هر کدام با لقب خاصی شناخته می شوند
1: کنسرتو ویولون بتهوون که به خاطر ریتم بمش به « کسنرتو ویولون مردانه » معروف است و معروف ترین بخش آن بخش سوم کنسرتو است
2: کنسرتو ویولون مندلسون که به خاطر صدای زیرش به « کنسرتو ویولون زنانه » معروف است که معروف ترین بخش آن بخش اول کنسرتو است
3: کنسرتو ویولون برامس که حالتی بین این دو دارد . معروف ترین بخش آن بخش سوم کنسرتو است
کنسرتو ویولن بتهوون
کنسرتو ویلن بتهوون هنوز یکی از مهمترین قطعات ویلن است
ضربات کوتاه تیمپانی آغازگر موسیقی ایست که گرچه در زمان حیات مصنف خود بیش از یک بار اجرا نشد و تا سالها بعد از آفرینشش فراموش گشت، امروزه جزو زیباترین شاهکارهای ویولن به شمار می آید.
“کنسرتو ویولن بتهوون” اپوس ۶۱در” ر” ماژور که در سال ۱۸۰۶تصنیف شد، اولین بار توسط فرانتس کلمان نواخته شد و از آنجا که پیش از اجرای عمومی اثر، فرصتی برای تمرین کافی بوجود نیامد، کلمان این اثر را در شب اجرا بدون تمرین قبلی نواخت.
عدم ارائه مطلوب اثر به شنوندگان برای اولین بار و شکست ناشی شده از آن باعث شد، مصنف تا آخرعمر کنسرتوی دیگری برای این ساز نسازد و سالها بعد از آفرینش آن، ویولونیست بزرگ ژوزسف یواخیم(۱۸۳۱-۱۹۰۶) این اثر را دوباره احیا نمود و از آنروز این کنسرتو از معروفترین شاهکارهای این ساز به شمار می آید.
راز جاودانگی این اثر بیش از هر چیز به دو عنصر ” تعادل” و”غنای” موسیقی آن وابسته است. در موومان اول این کنسرتو، همواره ارکستر و تکنواز، موسیقی را بگونه ای به دست یکدیگر می سپارند که بهترین شرایط برای ادامه یا تغییرفضای آنست و هیچگاه همنوایی این دو با یکدیگر در به اوج رسیدن و فرود آمدن ها با یکدیگر، باعث بوجود آمدن شکاف در موسیقی نمی گردد.
تکنواز در زیباترین لحظات موسیقی از همراهی ارکستر بهره می جوید. چه آنگاه که تریوله های زیبای او در موومان اول با نجوای زیرکانه ارکستر همراه می گردد و چه آنگاه که با نواختن تریل های پیاپی وسوسه انگیز، ارکستر را برای نواختن موسیقی آن با خود همراه می سازد.
در میانه اولین موومان، گویی موسیقی باز آغازمی گردد. همانند اول بار، که تکنواز با لحنی خجولانه و آرام به میان آمد، موسیقی همانگونه و از بم ترین نت های ویولن آغاز می گردد. اما این بار تکنواز موسیقی را به چنان درجه ای از غنای خود می رساند که تنها با تعمق در آن می توان از کمال آن آگاه شد.
در سراسر این موومان، همواره بیشترین نقش را، لحن کششی و آوازگونه آن بیان می دارد که در تناسب کامل با ویولن و امکانات صدایی آن است و غنای موسیقایی این اثر در درجه اول وابسته به این لحن است و این شاهکار همواره به صورت ملودی های آوازگونه در ذهن به خاطر می آید.
کادانس آوئر با اجرای هایفتز
روح موسیقایی موجود در این اثر، هیچگونه تاثر ازعواملی، جز از آنچه که می تواند “موسیقی ناب” نامیده شود، ندارد وبدین روی، هیچگاه در طول تاریخ آفرینش این اثر، تکنوازانی که به سطح والای شعور موسیقایی و تکامل در آن نرسیده اند، از اجرای آن سرافراز بیرون نیامده اند و همواره دستیابی به قله غنای موسیقایی آن، کلید کامیابی آن بوده است.
در این میان، عنصر” تعادل” میان تکنواز و ارکستر که پیشتر به آن اشاره شد، کمک شایانی در بوجود آوردن شرایط، برای بیان این موسیقی ناب فراهم می سازد و این ویژگی جالب این اثر است.
استفاده از دامنه وسیع صوتی ویولن و بخصوص بهره گیری از اکتاوهای بالایی این ساز وهمینطور استفاده از امکان نواختن گلیساندوهای زیبا و نت های فلاژوله (هارمونیک) درخشان خاص ویولن در جابجای این اثر، از دیگر عوامل دلنشینی این موسیقی است.
کادانس های زیبایی برای این اثر توسط نوازندگان معروف ساخته شده است. اولین آنها از لحاظ تاریخی، مربوط به یواخیم است. لئوپولد آوئر، فریتس کرایسلر نیز هر یک کادانس هایی را برای این کنسرتو ساخته اند که امروزه اجرای این کادانس ها، تبدیل به جزو لاینفک این اثر شده است.
در موومان دوم پس از تمی کوتاه که زهی های ارکستر آن را بسط می دهند، تکنواز به همراهی بادی ها شروع به بیان مقدمه ای می نماید که در نهایت ارکستر را به اوج می رساند. در اینجا گرچه زهی ها، همراه بادی ها می نوازند اما نقش آنها در کنار این گروه است.
در واقع اندیشه مصنف در این موومان، بعد از این اولین اوج ارکستر، توسط تکنواز آشکار می گردد. در اینجا تکنواز عمده ترین نقش را در بیان موسیقی دارد وبا زیبایی وصف ناپذیری شروع به بسط موسیقی که از آغاز این موومان دنبال گشته بود، می نماید.
دومین موومان این اثر در انتها، بدون قطع به موومان آخر متصل می گردد. روندویی شاداب برای موومان سوم، که پس از بارها و بارها شنیده شدن همچنان تازگی دارد وهمانند سایر روندوهای بتهوون، نهایت استادی او را در ساخت این فرم از موسیقی به اثبات می رساند. درسراسر این موومان، گویی تکنواز و ارکستر به بازی با یکدیگر مشغولند.
پس از چند بار که ملودی شوخ این قسمت توسط تکنوازوارکستر گسترش یافت و تکرار گشت، تکنواز تمی دلفریب و بخاطر ماندنی می نوازد و در اینجا نیز، فاگوت به همراهی با او می پردازد و فضای موسیقایی دلنشینی فراهم می گردد.
هایفتز و توسکانینی دو اسطوره موسیقی کلاسیک
آخرین موومان این کنسرتو که در سنین جوانی آهنگساز تصنیف گشته، بی شک از بهترین و بی نقص ترین روندوهایی است که در قرن نوزدهم ساخته شده است و به بهترین شکل و در شکوه تمام توسط تکنواز و ارکستر پایان می پذیرد. امروزه از این کنسرتو، اجراهای فراوانی انجام گشته و نوازندگان معروف اجراهای زیبایی را از آن بعمل آورده اند.
لینک دانلود
کنسرتو ویولن مندلسون در می مینور
کنسرتو ویلن در می مینور، اپوس ۶۴اثر فلیکس مندلسون آخرین کار بزرگ ارکسترال وی می‌باشد. این اثر بخش مهمی از رپرتوار ویلن محسوب می‌شود و یکی از مردم پسندترین کنسرتو ویلن‌ها است. یک اجرای معمولی از آن کمتر از نیم ساعت طول می‌کشد.
این اثر سومین کوشش مندلسون در زمینه فرم کنسرتو ویلن محسوب می‌شود. دو کنسرتوی پیشین را مندلسون در پانزده سالگی تصنیف کرده؛ ولی هیچگاه آنها را منتشر نساخته‌است. البته یهودی منوهین با دسترسی به نسخه دستنویس پارتیسیون یکی از این دو کنسرتو ویلن که در ر مینور تصنیف شده آن را اجرا و ضبط کرده‌است.
تاریخچه
دوستی و علاقه‌مندلسون به فردیناند دیوید انگیزه اصلی آهنگساز در تصنیف یک کنسرتو ویلن بوده‌است. دست بر قضا هم مندلسون و هم فردیناند دیوید هر دو در یک ساختمان واقع در شهر هامبورگ به دنیا آمدند ولی تا زمانی که اولی شانزده ساله و دومی پانزده ساله نشده بودبا یکدیگر فرصت آشنایی پیدا نکرده بودند. زمانی که مندلسون در ۱۸۳۵به سمت رهبر ارکستر گهواندهاوس در لایپزیگ منصوب شد فردیناند دیوید را به سمت کنسرت ماستر انتخاب کرد.
در ژوئیه سال ۱۸۳۸مندلسون که در آن هنگام سی سال داشت بار دیگر به صرافت افتاد یک کنسرتو برای ویلن تصنیف کند. در آن ماه، مندلسون دوران تعطیلات خود را در خارج از شهر لایپزیگ می‌گذرانید و ضمن نامه‌ای برای دیوید چنین نوشت: «در نظر دارم زمستان آینده یک کنسرتو ویلن برای شما تصنیف کنم. چنین کنسرتویی در تنالیته می مینور از هم‌اکنون در مغزم زمزمه می‌کند و سرآغاز آن یک لحظه آرامم نمیگذار». ظاهراً دیوید به این نامه بی درنگ پاسخ داده و اشتیاق خود را از اجرای چنین کنسرتویی ابراز داشته‌است؛ ولی از آن پس سالی سپری شد بدون آنکه مندلسون اشاره‌ای به شروع تصنیف یا به تکمیل آن بکند.
ظرف پنج سالی که از آن تاریخ گذشت بین مندلسون و دیوید دائماً مشورت‌هایی دربارهٔ این کنسرتو به عمل می‌آمد. در این مشورت‌ها، دیوید مرتباً به مندلسون راهنمایی‌هایی در جهت تصنیف سهم ویلن نواز سولو عرضه می‌داشت و ظاهراً قسمت بیشتر کادنزای موومان اول، به آن ترتیب که امروز می‌شنویم از فکر و راهنمایی دیوید حاصل شده‌است. اما با آنکه مندلسون راهنمایی‌ها و توصیه‌های دیوید را در مواردی که از نظر نوازندگی ویلن صرفاً جنبه تکنیکی داشته، پذیرفته ولی در نهایت، قدرت ابداع و احساس شخص خودش قالب کلی و محتوای این کنسرتو را تعیین کرده‌است.
فردیناند دیوید در نخستین اجرای کنسرتو ویلن مندلسون در لایپزیگ در مارس ۱۸۴۵، نقش نوازنده سولو را بر عهده داشت و این اجرا با استقبال پرشوری در محافل دوستدار موسیقی شهری نظیر لایپزیگ مواجه شد.
موومان‌ها
سه موومان این کنسرتو با یکدیگر پیوستگی دارد و باید بدون هیچگونه وقفه‌ای در پی همدیگر اجرا شوند.
موومان اول (Allegro molto appassionato)[
۱۲–۱۴دقیقه
شروع تم سولوی کنسرتو
این موومان با جمله یک میزانی موجداری شروع می‌شود و آنگاه ویلن سولو بی درنگ پا به صحنه‌ای می‌گذارد و ملودی ممتدی و پرشوری را می‌سراید. ویلن سپس همین تم را با فصاحت تمام مورد بسط قرار می‌دهد و در این هنگام یک تم که حالت انتقالی دارد توسط ارکستر معرفی می‌شود و باز ویلن سولو آن را می‌نوازد. تم اصلی دوم موومان، نخست با کلارینت‌ها و فلوت‌ها اجرا می‌شود و همزمان با آن، ویلن سولو یک نت را به شیوه‌ای ممتد مترنم می‌شود. بخش بسط موومان، به‌طور عمده مربوط به تم اول می‌شود و سپس نوبت به یک کادنزای طولانی دشوار می‌رسد که بر عهده ویلن سولو قرار می‌گیرد و این کادنزا با یک رشته آرپژ به پایان می‌رسد. در همان حال که نوازنده ویلن سولو به نواختن این آرپژهای پایانی کادنزا سرگرم است، مندلسون بار دیگر پای تم اصلی اول را به میان می‌کشد که توسط سازهای زهی و بادی اجرا می‌شود. قسمت بازگشت و از سرگیری مووومان و کودا جلوه‌ای فریبنده و درخشان دارد.
موومان دومAndante
۸–۹دقیقه
تم اصلی موومان دوم
بین قسمت طوفانی و پرجوش و خروش پایان موومان اول و شروع موومان دوم یا آندانته، یک نت تنها که با باسون نواخته می‌شود چون رشته ارتباطی به کار می‌رود تا هیچگونه درنگی ایجاد نگردد. در موومان آهسته نیز بار دیگر تم اصلی تقریباً از همان سرآغاز موومان توسط ویلن سولو معرفی می‌شود. این تم یک ملودی وسیع و موجدار با جریانی آرام است. قسمت میانی موومان آهسته به صورت تمی متضاد معرفی می‌شود که حالتی شوریده و بیقرار دارد. موومان آهسته پس از بازگشت تم اصلی و با همان حالت سرآغاز موومان به پایان می‌رسد در حالی که ویلن سولو بار دیگر ملودی رو به فراز رونده‌ای را می‌سراید ولی آکومپانیمان این ملودی را تا اندازه‌ای با آنچه در سرآغاز موومان شنیده‌ایم تفاوت پیدا می‌کند.
موومان سوم (Allegretto non troppo – Allegro molto vivace)[
۶–۷دقیقه
تم شروع آلگرو مولتو ویواچه
بار دیگر وظیفه پل اتصالی ملودیک را بر عهده ویلن سولو می‌گذارد و آنگاه ناگهان فیناله، آلگرو مولتو ویواچه از راه می‌رسد که با ارکستر آغاز می‌شود در حالی که به بانگ ترومپت‌ها، شیپورها، باسون‌ها و طبلها با آرپژهایی توسط ویلن سولو پاسخ گفته می‌شود و این قبل از آن است که ویلن تنها با نواختن تم اصلی این موومان روندوی آخر باز وارد صحنه شود. این تم، کیفیتی پری وار و شیطنت بار دارد که شاید بتوان آن را نمونه جالبی از ابداعات مندلسون شمرد. تم دوم به شیوه فورتیسیمو توسط ارکستر معرفی می‌شود و آنگاه موومان به پایان شاد و وجد آمیزی می‌رسد در حالی که ویلن سولو و ارکستر با هم تم اصلی روندو را به وضعی بس خوشایند اجرا می‌کنند.
سازبندی
این اثر برای ویلن سولو و ارکستر کلاسیک نوشته شده‌است که شامل دو فلوت، دو ابوا، دو کلارینت، دو باسون، دو هورن، دو ترومپت، تیمپانی‌ها و زهی‌ها می‌شود.
لینک دانلود
کنسرتو ویولون برامس
لینک دانلود
منابع
http://www.harmonytalk.com/id/667