ساری گلین
جمع آوری و اضافات و ترجمه من ارمنی از گارگین فتائی
به ترکی آذربایجانی: Sarı gəlin) (به ارمنی: Sari Aghjik) (از لحاظ لغوی در ترکی آذربایجانی یعنی عروس زرد یا عروس موطلایی که در افسانه‌های آذربایجان اشاره به خورشید است) یکی از تصنیف‌های فولکلور آذربایجان و ارمنستان[ است.
هرچند ریشه این آهنگ روشن نیست اما بسیاری از منابع ریشه آن را ارمنی میدانند
برای ساری گلین در آذربایجان رقص زیبایی وجود دارد که حرکات آن حس تمنا و خواستن را در انسان زنده میکند. دستها به سمت آسمان باز میشود و با ملودی نرم ۴/۳ حرکات پا و دست انجام میشود.
اما در موسیقی هم میتوان از ساری گلین رد و پایی پیدا کرد. آهنگ و موسیقی ساری گلین سالهای سال سینه به سینه به ما رسیده و ساری گلین از تصنیف های فولکولور آذربایجان محسوب می شود. خواننده های بسیاری این آهنگ و شعر را خوانده اند و به آن افتخار میکنند، از آن جمله میتوان به قدیر رستمف اشاره کرد.
همچنین حسین علیزاده نوازنده مشهور تار در آخرین آلبوم خود به نام به تماشای آبهای سفید(با نام انگلیسی Endless Vision) این قطعه را همراه با جیوان گاسپاریان اجرا کرده که در آن ایلقار مرادوف همراه با افسانه رسایی شعر آن را میخوانند. البته در ادامه قطعه جیوان گاسپاریان آن را به زبان ارمنی و سپس به زبان فارسی شعری با همین موسیقی خوانده میشود.
تاریخچه ساری گلین
یافته های باستان شناختی در سال ۱۳۷۶ از منطقه سؤنگؤن در شهرستان ورزقان، استان آذربایجان شرقی، قدمت این رقص باستانی را به هزاره های قبل از میلاد می برد. بنا به تفسیر محقق برجسته اساطیر و هنر آذربایجان، میرعلی سیدسلامت، این رقص مراسم آزاد کردن خورشید از اسارت است (سیدسلامت ۱۳۸۲). همچنانکه در تصویر سنگ نگاره دیده می شود، انسانی در سمت چپ دستی بر شانه به نشانه ایثار و اهریمنی در سمت راست خورشیدِ اسیر را در دست دارد. رقص ساری گلین، رقص مبارزه برای رهایی خورشیدی است که اهریمن آن را به اسارت برده است.
براساس افسانه،خورشید در سه هزارمین سال خلقت دزدیده میشود.تلاش برای آزادی خورشید و حسرت آن در موسیقی آذربایجانی ماتریالیزه شده است.
افسانه دیگری هم درباره اهنگ ساری گلین:
سارا در آذربایجان سمبل ظلم ستیزی ست. سارا در منطقه ای از ارسباران به دنیا آمد. در خانواده ای ایلاتی و عشایری. دنیا آمدنش مساوی بود با از دست دادن مادرش. و سارا شد تمام دنیای پدر … و بعد از مدتی که زیبایی ظاهر و باطنش صد چندان شد. تبدیل به دلخوشی طایفه و تبار خود شد. در این مدت همبازیش پسری بود که از او اسمی به جز خان چوپان در تاریخ ما نمانده است. شهره ی زیبایی سارا در همه جا پیچید….. روزی که خان منطقه برای سرکشی به ارسیاران آمده بود سارا را دید….. و چیزی که نباید می شد….. شد. خان به خانه که رسید به کارگزارانش دستور داد سارا را برایش بیاورند. وقتی خبر به سارا رسید مخالفت کرد. خان متوسل به زور شد -خان چوپان آن موقع در چراگاه بود -خلاصه خان به وسیله ی زور سارا را با خود برد. اما وقتی به رودخانه ای به نام آرپاچایی رسیدند … سارا برای اینکه نشان دهد با ظلم سر جنگ دارد خود را به موجهای خروشان آرپا چایی سپرد … و الان سالهاست که در آغوش آرپاچایی ست….
به نظر من ساری گلین با توجه به ریشه و داستانی که به آن منسوب است و مربوطط به دزدیه شدن خورشید و رهایی آن دارد وبا توجه به رواج آن در مناطق شمال غربی ایران و قفقاز باید ریشه در فلسفه باستانی آئین مهر داشته بشد همچنین در آئین زرتشت تمام مخلوقات اهورامزدا و ازجمله خورشید به مدت سه هزار سال به صورت ساکن بوده اند و این اهریمن بود که با این مخلوقات دشمنی نمود و سعی در نابودی آنها و بویژه خورشید به عنوان مظهر روشنایی داشت
خوانندگان مشهور
قدیر رستم‌اف
آلیهان صمداف
عالیم قاسمف
رشید بهبوداف
ماهسون
پریسا ارسلانی
جیوان گاسپاریان
شعر و متن آهنگ ترکی آذربایجانی
ساچین اوجون هؤرمزلر؛
گولو سولو (قونچا) درمزلر
ساری گلین
بوسئودا نه سئودادیر ؟
سنی منه وئرمزلر
نئیلیم آمان، آمان
ساری گلین
بو دره نین اوزونو،
چوبان قایتار قوزونو،
نة اوْلا بیر گون گؤرم
نازلی یاریمین اؤزؤنو
نئیلیم آمان، آمان
ساری گلین
عاشیق ائللر آیریسی،
شانا تئللر آیریسی،
آیریسی بیر گونونه دؤزمزدیم؛
اوْلدوم ایللر آیریسی
نئیلیم آمان، آمان
ساری گلین
ترجمه
مویت بلند، موی بلند را نمی بافند،
گل تر را نمی چینند،
عروس زرد.
مویت بلند، موی بلند را نمی بافند،
گل تر را نمی چینند،
عروس زرد.
این سودا (عشق نافرجام)، چه سودایی است،
تو را به من نمی دهند،
آه، چه کنم،
آه، چه کنم،
عروس زرد.
بلند قامت این دره،
چوپان بازگردان گوسفندت را،
بلند قامت این دره،
چوپان بازگردان گوسفندت را.
چه شود گر روزی شود (ای کاش روزی شود) من باری ببینم،
روی یار پرنازم را،
آه، چه کنم،
آه، چه کنم،
عروس زرد.
روزی شود من باری ببینم،
روی یار پرنازم را،
آه، چه کنم،
آه، چه کنم،
عروس زرد.
متن ارمنی
Վարդ սիրեցի՝ փուշ դառավ,
Դըլե յաման, դըլե յաման, դըլե յաման,
Գնաց, ուրիշին առավ,
Ա՜խ, մերըդ մեռնի, սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ,
Քարի աղջիկ, օյ, օյ,
Քար սիրտ աղջիկ, օյ, օյ,
Չար սիրտ աղջիկ։
Գընաց, ուրիշին առավ,
Դըլե յաման, լեյլի ջան, ջան։
Եղնիկ եմ՝ նետը կրծքիս,
Դըլե յաման, դըլե յաման, դըլե յաման,
Տիրել ես խելք ու մտքիս,
Ա՜խ մերըդ մեռնի, սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ...
Մինուճարիս մեղքացիր,
Դըլե յաման, դըլե յաման, դըլե յաման,
Թույն մի ածա թեժ վերքիս,
Ա՜խ մերըդ մեռնի, սարի աղջիկ, օ՜յ, օ՜յ...
ترجمه متن ارمنی
عاشق شکوفه ای شدم اما به خاری تبدیل شد
ای امان ای امان ای امان
رفت دیگری را گرفت
ای دختر کوهستان
دختر سنگی
دختر سنگ دل
دختر شرور دل
رفت دیگری را گرفت
ای امان لیلی جان
کبوتری هستم با تیری در قلبم
ای امان ای امان ای امان
بر قلب و ذهن من حاکم شدی
ای دختر کوهستان
دختر سنگی
دختر سنگ دل
دختر شرور دل
رفت دیگری را گرفت
ای امان لیلی جان
تو تنها دوای منی دل رحم باش
ای امان ای امان ای امان
بر زخم عمیق من زهر نپاش
ای دختر کوهستان
دختر سنگی
دختر سنگ دل
دختر شرور دل
رفت دیگری را گرفت
ای امان لیلی جان
متن فارسی
دامن کشان، ساقی می خواران، از کنار یاران، مست و گیسوافشان، می گریزد
بر جام می، از شرنگ دوری، بر غم مهجوری، چون شرابی جوشان، می بریزد
دارم قلبی ، لرزان ز رهش ، دیده شده نگران
ساقی می خواران، از کنار یاران، مست و گیسوافشان، می گریزد …
منابع
↑ S.HİLALQIZI. «ERMƏNİLƏRİN “SARI GƏLİN”ə İDDİALARINA TUTARLI CAVABLAR». MÜSAVAT، ۲۵ ژانویه ۲۰۱۲. بایگانی‌شده از نسخهٔ اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۲. بازبینی‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۱۲.
↑ Yurdatapan, Sanar. "Turkey: Censorship Past and Present" in Shoot the Singer!: Music Censorship Today. Marie Korpe (ed.) Zed Books: New York, 1994, p. 190.
↑ پریسا ارسلانی - برنامه کوک، استانبول، بی‌بی‌سی فارسی
Z.RƏHİMQIZI. «"SARI GƏLİN"in SARI SİMİ» (ترکی آذری). Zerkalo Ayna، Avq. ۲۸, ۲۰۰۷. بازبینی‌شده در ۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸.
ویکیپدیای فارسی
http://drmedad.com/?tag=%D8%B3%D8%A7%D8%B1%D9%8A-%DA%AF%D9%84%D9%8A%D9%86
http://yaserarab.ir/index.php/1390-04-17-07-35-26/60-1390-04-22-15-35-12