مشکل زبان شناسی و ریشه یابی واژه ها در ایران
گارگین فتائی
همان گونه که ممکن است هر کدام از شماها نیز این حس رادر خود داشته باشید رشته زبان شناسی و مخصوصاً ریشه یابی لغات و سعی در دانستن ریشه هر واژه، یکی از جذاب ترین و شیرین ترین مباحث علم زبان شناسی است .
زمانی که من وبلاگی نداشتم و در واقع زمانی که هنوز کامپیوتر و استفاده از آن به گستردگی امروز نبود به مطالعه در مورد ریشه واژه های گوناگون اعم از فارسی یا ارمنی و یا انگلیسی و لاتین و واژه های بین المللی می پرداختم و در واقع سرم توی کتاب بود و با ارامش آن کتاب را البته با اشتیاق فراوان می خواندم .
اما زمانی که وارد دنیای مجازی شدم تازه فهمیدم که این علم و مبحث در ایران چنان حساس است که در برخی موارد به عنوان مثال حتی نمی شود گفت که قوم خاصی از یک کشور دارای لهجه هستند و یا زبان خاص خود را دارند .
در تابستان بود که من تنها به خاطر اینکه در یکی از مقالات خودم نوشته بودم گیلکی لهجه ای از زبان فارسی است مورد انتقاد و حتی توهین و ناسزا از سوی یک فرد قرار گرفتم که مدعی بود گیلکی زبان است و نه لهجه .
من این حرف را بر اساس اینکه مردم کلا گیلکی را لهجه می دانند و به آن می گویند لهجه گیلکی نوشته ام و همچنین در برخی از وب های زبان شناسی هم دیدم که نوشته بودند گیلکی لهجه است .
البته در ویکیپدیا آمده که گیلکی زبان است و در شمال کشور اقوام باستانی آماردها در آمل و گورکانیا در گرگان و تالشیها زندگی می کرده اند.
تا قبل از تحقیقات هاینریش هوبشمان ، زبانشناس آلمانی عقیده بر این بود که زبان ارمنی با توجه به تشابهات زیاد واژگانی بین فارسی و ارمنی در زمره زبانهای ایرانی است اما هوبشمان طی تحقیقات گسترده ای که در مورد این زبان به عمل آورد توانست به این نتیجه برسد که زبان ارمنئ یک شاخه مجزا در گروه زبانهای هند و اروپایی است که به علت مراوده زیاد ارامنه با ایرانیان ، لغات فارسی زیادی وارد این زبان شده است .
هوبشمان این تحقیق را بدون غرض ورزی و با بی طرفی کامل به عمل آورد البته این تحقیق بر خلاف آنچه که عده ای از گروهها و جناحها در مورد مطالعات زبان شناسی می اندیشند به هیچ عنوان به ضرر جناح یا گروه خاصی نبود.
زبان ارمنی گر چه از آن به بعد در زمره زبانهای ایرانی نبود اما در زمره زبانهایی بود که در ایران با آن مکالمه میشد همان گونه که به زبان عیلامی قدیم می گویند زبان غیر ایرانی مورد تکلم در ایران .
متاسفانه در ایران مطالعات زبان شناسی همواره با اغراض جناحی و گروهی در هم تنیده شده است و همین اغراض جناحی و حزبی مانع از یک بررسی و مطالعه دقیق و بی طرفانه در مورد زبان شده است .
در واقع تحقیق بی طرفانه در مورد یک واژه و یا لهجه و زبان به این معنی است که اگر یک واژه ای ریشه در فلان زبان داشته باشد و یا یک زبانی بر اثر تحقیقات زبانشناسی معلوم شود که لهجه است نه زبان و یا بالعکس باید بدون انگیزه های گروهی و جناحی آن را پذیرفت اما در ایران گویا برخیها پذیرش این امر را به معنی توهین به خود و یا قوم و ملتی خاص می دانند .
بر اساس موارد فوق مطالعات زبان شناسی و ریشه یابی لغات با جریانات زیر برخورد می کند
1: ملی گرایان
تبعاً در ایران افرادی هستند که عاشق زبان فارسی باستان و ایران باستان هستند که خود من یکی از آنها هستم اما این افراد برخی موارد در عقائدشان به افراط کشیده می شوند و مثلاً در مورد زبان شناسی سعی می کنند ریشه تمامی واژه های دخیل در زبان فارسی اعم از عربی و ترکی و فارسی و غیره را در فارسی باستان و ایران قدیم بدانند و حتی برای لغات و کلمات سایر ممالک و اقوام هم ریشه فارسی قائل شده و می خواهند تمامی ملت ها را به ایران ربط داده و ایران قدیم را تبدیل به نوعی مرکزیت بکنند .
2: جدایی طلبان
جناحها و گروهای جدایی طلبی هستند که سعی می کنند از مطالعات زبان شناسی به نفع این عقیده که فلان طایفه یا قوم دارای زبان جداگانه ای است و نه لهجه استفاده کنند .
تبعاً اگر نظرزبان شناسی با عقائد آنها هماهنگ باشد کورکورانه از آن حمایت کرده و اگزر نظریه ای مخالف آنها باشد با شدید ترین لحن و الفاظ با آن برخورد می کنند .
3: جریانات پانترکیستی
در چند سال اخیر این عقیده در بین جریانات پانترک شایع شده که ریشه بسیاری از زبانها و حتی زبان فارسی در ترکی بوده و تمدن های قدیمی ایران زمین همانند مادها همگی تمدنهایی ترک زبان بوده اند و برای اثبات مدعای خود وجود تعداد زیادی از ترک زبانان در ایران را مثال می آورند .
البته این را نیز بگویم که در خصوص زبان یا لهجه بودن آذری اتفاق نظر وجود ندارد و در این خصوص اختلافات بنیادی و اساسی مطرح شده است و احمد کسروی نیز که خود آذری بوده آذری را لهجه ای از زبان های ایرانی می داند .
4: افراد پر مدعا
افرادی هم هستند که تا می شنوند که ریشه فلان واژه فلان چیز است فوراً نسبت به کسی که ریشه دیگری را ذکر کرده موضع گرفته و او را فردی بی سواد و نادان و نالایق خطاب کرده و نوشته های او را چرت و پرت می دانند .
زبان شناسی با همه پیشرفتی که در سه قرن اخیر داشته یک علم نسبی است یعنی نمی توان به نتایج آن به طور کامل و قطعی اطمینان کرد و همیشه امکان اثبات خلاف آن وجود دارد و این منطقی نیست که تا ما از ریشه یک کلمه آگاه شدیم فوراً نسبت به عقیده مخالف آن موضع بگیریم و با دانستن ریشه چند لغت ، خود را علامه دهر بدانیم .