گذر تاریخ با نائیری
نویسنده: دکتر داریو فرینی[1]
مترجم: دکتر مهرداد مومنی[2]
فصلنامه فرهنگی پیمان - شماره 61 - سال شانزدهم - پاییز 1391
سال 1335ش است. ارمنیها هم مثل بقیۀ مردم سرگرم کار و زندگیشونن و میگذرونن! من نیستم؛ یعنی، هنوز به وجود نیومدمو احتمالش میره که یه بیست و هفت هشت سال دیگه اگه رخصت بدن ابراز وجود کنم!
یه روز سرد پاییزه. جوونکی از در کتابفروشی وارد میشه و بعد از سلام علیکی گرم با موسیو ساموئل میپرسه:
ـ کتاب جدید چی دارین؟.
ـ چیزی هنوز بدستمون نرسیده.
ـ مُردیم بابا از بیکتابی. این شوروی هم که درِ مرزو باز نمیکنه یه چندتا کتاب به زبون مادری بیاد اینور به دست ما برسه!!!
موسیو ساموئل لبخندی میزنه و میگه:
جوش نزن جوون. درست میشه. قراره ایشالا یه کارایی همینجا تو تهران انجام بشه. ناراحت نباش پسر. خدا بخواد به سر سال نرسیده یه کارایی میشه!
موسیو ساموئل (البته همه میدونن که منظور ساموئل ساروخانیان نه ساموئل خاچیکیان، خدا هردوشونو بیامرزه که واقعاً برا فرهنگ و هنر این کشور زحمت زیادی کشیدن) از بچگی میگفتن به کتاب و درس علاقۀ زیادی داشت. همیشه دنبال کتاب و این جور چیزا بود. محفلای ادبی، انجمنا و ... . به خاطر همینم بود که احساس میکرد ارامنۀ ایرانم باید برا خودشون چاپخونه داشته باشن و بتونن کتابای مورد نیازشونو تو ایران چاپ کنن. تازه یه سال بود که کتابفروشی رو هم راه انداخته بود ولی پیگیری هم کرد، واقعاً، دمش گرم، مجوزم گرفت با همون اسم کتابفروشیش که نائیری و یکی از اسمای قدیمی سرزمین اجدادیش بود!
اسم نائیری، که آقای ساروخانیان رو کتابفروشیش گذاشته بود، روی چاپخونه هم موند. نائیری اسم قدیم سرزمین ارمنستانه که به معنی سرزمین رودهاست، مثل اینکه به ایران میگن سرزمین آریاها! در متون آشوری، ارمنستان به نام سرزمین نائیری اومده. البته، به زبون آشوری ریشۀ نار به معنی آتشه. بنابراین، سرزمین آتش هم معنی میده.
در این زمان یه جوون دیگه یه جای دیگه داشت توی یه چاپخونه بوی سرب و این جور چیزارو تحمل میکرد که بتونه تو کار چاپ اوستا بشه و به فرهنگ و فرهنگدوستا کمک کنه و در اصل بشه خدمتکار این جور آدما! خدا به سر شاهد که شد! اونم الآن یه ساله که بین ما نیست و جاش خیلی خالیه، خدا بیامرزدش! اینم لازم به معرفی نداره همه میدونن که منظورم استاد سبوه امیرخانیان بود!
به احترام او، اینجا سکوت میکنم چون اشک تو چشام جمع شده.
سبوه امیرخانیان در جوانی
تابولی جدید انتشارات نائیری در مکان جدید
ساموئل ساروخانیان ، موسس کتاب فورشی ، چاپ خانه و تقویم نائیری
چاپخانۀ نائیری، از سمت چپ: مرحوم محمد نعیمی، زنده یاد سبوه امیرخانیان، مجید بختیاری و علی اسماعیلی
