مختصری در باره زبان ارمنی
گارگین فتائی
زبان ارمنی، شاخهء مستقلی از گروه زبانهای هند و اروپائی است(1) این
زبان ، زبان رسمی جمهوری ارمنستان بوده و در سایر مناطق جهان نیز بسته به ارامنه ساکن در ان نواحی کاربرد دارد(2) .
مبدع خط ارمنی ، مسروپ مقدس ، ملقب به مسروپ ماشتوس(3) در قرن پنجم میلادی است . از آنجائی که وی یک مقام روحانی بود لذا حروف الفبای ارمنی را برای درک ساده تر مفاهیم کتاب مقدس از سوی ارامنه اختراع کرد (4) زیرا قبل از اختراع خط ارمنی، ارامنه متون مذهبی و نیز مکاتبات خود را به دو زبان آشوری و یونانی می نوشتند چنانکه مسروپ ماشتوس برای گرجیها هم جهت درک مضامین کتاب مقدس ، الفبائی اختراع کرد
زبان ازمنی به دو گویش اصلی تقسیم می شود و گویش های فرعی، همه در قالب این دو گویش جای می گیرند یکی ارمنی شرقی یاԱրևելահայերեն(Arevelahayeren)که مورد کاربرد آن عمدتاً در ارمنستان ، روسیه ، قفقاز و ایران است و دیگری ارمنی غربی یاԱրևմտահայերեն (Arevmdahayeren)که مورد کاربرد آن عمدتاً در آناطولی شرقی واقع در ترکیه کنونی ، ایالات متحده ، اروپا ، لبنان و سوریه است.
زبان ارمنی از لحاظ تاریخی نیز به دو گویش تقسیم میشود یکی ارمنی باستان یاԳրաբառ(Grabar)و دیگری ارمنی جدید یاԱշխարհաբառ (Ashkharhabar)زبان ارمنی باستان ، مورد استفادهء مسروپ مقدس ، در ترجمهء کتاب مقدس بوده و زبان ارمنی جدید نیز مورد استفاده کنونی در محاورات ارامنه است .
مسروپ مقدس 36 نشانه را برای حروف الفبای ارمنی در نظر گرفت واز آنجائی که وی یک صاحب منصب روحانی بود لذا الفبای ارمنی را با حرفԱ(معادل «آ» فارسی) که حرف اول کلمهء (Asdxats)Աստւածبه معنی خداوند است آغاز کرده و با حرفՔ(معادل«ک» فارسی) که حرف اول کلمهء
Քրիստոս(Christos) به معنی مسیح است پایان داد و دو حرفՕمعادل «اُ »فارسی) وՖ(معادل«ف» فارسی) را بعداً از زبانهای اروپایی وارد زبان ارمنی کردند و قبلاً به جای حرف «اُ» از دو حرف «آو» و به جای حرف «ف» از حرف «پ» استفاده می شده است .
معادل های فارسی حروف بدین ترتیب است
نام حرف معادل فارسی
بزرگ کوچک
Ա ա آ
Բ բ ب
Գ գ گ
Դ դ د
Ե ե ی
Զ զ ز
Է է اِ
Ը ը معادل ندارد اِ ساکن
Թ թ ت
Ժ ժ ژ
Ի ի ای مثل ایران
Լ լ ل
Խ խ خ
Ծ ծ معادل ندارد چیزی بین «ت» و «س»
Կ կ معائل ندارد چیزی بین «ک» و«گ»
Հ հ ه
Ձ ձ معادل ندارد چیزی بین «د» و «ز»
Ղ ղ ق
Ճ ճ معادل ندارد چیزی بین «چ» و «ج»
Մ մ م
Յ յ هی مورد کاربرد آن بیشتر به صورت آی در تایگا است
Ն ն ن
Շ շ ش
Ո ո وُ
Չ չ چ
Պ պ معادل ندارد چیزی بین « پ» و«ب»
Ջ ջ ج
Ռ ռ «ر» ی زبر
Ս ս س
Վ վ و
Տ տ معادل ندارد چیزی بین «ت» و «د»
Ր ր «ر» ی نرم
Զ ց معادل ندارد چیزی بین «ت» و «ز»
ԻՒ իւ یو
Փ փ پ
Ք ք ک
Օ օ اُ
Ֆ ֆ ف
1: قبلاً تصور بر این بود که زبان ارمنی با توجه به لغات زیاد فارسی در آن ، جزء زبان های ایرانی است ولی در سال 1875 زبان شناس برجستهء آلمانی "هاینریش هوبشمان" در مقالهء خود تحت عنوان « جایگاه زبان ارمنی در میان زبان های هند و اروپایی» اعلام کرد که زبان ارمنی ، شاخهء مستقلی از گروه زبان های هند و اروپایی است و وجود لغات زیاد فارسی در آن به علت مراودات و روابط تاریخی ارامنه با ایرانیان بوده است .
2: امروزه حدود ده میلیون نفر ارمنی در جهان وجود دارد که سه میلیون نفر آنان در ارمنستان و هفت میلیون نفر بقیه در سایر نقاط جهان زندگی می کنند که به این دسته از ارامنه "اسپیورکاهایوتیون" spiurkahayutiun گفته می شود بنابراین جامعهء ارمنی دارای یک دیاسپورای بزرگ در جهان است
3: Mesrop Mashtots
4: ترجمهء کتاب مقدس به زبان ارمنی از سوی مسروپ ماشتوتس و یارانش حدود ده سال به طول انجامید
مقایسه دو الفبای فارسی و ارمنی از لحاظ حروف
تحقیق از گارگین فتائی
الف: حروف مشترک در هر دو الفبا
نام حرف معادل فارسی
کوچک بزرگ
Ա ա آ
Բ բ ب
Գ գ گ
Դ դ د
Ե ե ی
Զ զ ز
Է է اِ
Թ թ ت
Ժ ժ ژ
Ի ի ای مثل ایران
Լ լ ل
Խ խ خ
Հ հ ه
Ղ ղ ق
Մ մ م
Ն ն ن
Շ շ ش
Չ չ چ
Ջ ջ ج
Ռ ռ «ر» ی زبر
Ս ս س
Վ վ و
Փ փ پ
Ք ք ک
Օ օ اُ
Ֆ ֆ ف
ب: حروف خاص موجود در الفبای کنونی فارسی
ث- ح – ذ – ص – ض – ط – ظ – ع – غ 0 اَ
ج: حروف خاص موجود در الفبای کنونی ارمنی
نام حرف معادل فارسی
کوچکبزرگ
Ը ը معادل ندارد اِ ساکن
Ծ ծ معادل ندارد چیزی بین «ت» و «س»
Կ կ معائل ندارد چیزی بین «ک» و«گ»
Ձ ձ معادل ندارد چیزی بین «د» و «ز»
Ճ ճ معادل ندارد چیزی بین «چ» و «ج»
Յ յ هی مورد کاربرد آن بیشتر به صورت آی در تایگا است
Ո ո وُ
Պ պ معادل ندارد چیزی بین « پ» و«ب»
Ր ր «ر» ی نرم
Զ ց معادل ندارد چیزی بین «ت» و «ز»
ԻՒ իւ یو
استنتاجات
1: آنچه که در الفبای فارسی کنونی به عنوان حروفی آمده که در الفبای ارمنی موجود نیست در واقع همگی از زبان عربی به زبان فارسی وارد شده اند و زبان قدیمی فارسی ، زبان اوستایی بوده که 49 حرف داشته است بنابراین دایرهء شمول آن نسبت به ارمنی شاید بیشتر بوده باشد.
2: نعدادی از حروفی که خاص زبان ارمنی آمده در واقع حروف ترکیبی هستند و می توان معادل آنها را در فارسی ساخت نظیر حروف
Յ (هی) Ո(وُ) իւ(یو)
ولی تلفظ بقیه آنها برای فارسی زبانان واقعاً مشکل است
3: در الفبای ارمنی کنونی دو حرف
Օ օ اُ
Ֆ ֆ ف
بعداً به آن اضافه شده و الفبایی که مسروپ برای ارامنه ابداع کرد فاقد این دو حرف بود که بعداً آنها را از زبانهای اروپایی اضافه کردند .
4: زبان ارمنی فاقد حرف «آَ» می باشد و به جای آن از «آ» استفاده می کنند و علت لهجه دار بودن زبان فارسی مورد استفاده از سوی ارامنه هم همین مورد است .