چهاردهم تیر ، روز قلم

چهاردهم تیر ، روز قلم

جمع آوری از گارگین فتائی

روز قلم در تقویم رسمی ایران روز چهاردهم تیرماه می‌باشد. این روز در سال ۱۳۸۱پس از پیشنهاد انجمن قلم ایران و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی به ثبت رسید.

روزی که 12 سال است ثبت شده و هنوز ملی نشده

دوازده سال از نام‌گذاری چهاردهم تیرماه به نام «روز قلم» می‌گذرد، اما آیا این روز، روز پاسداشت قلم همه نویسندگان است؟ از سوی دیگر این روز در بین اهل قلم و مردم چقدر شناخته شده است؟

به پیشنهاد انجمن قلم و تصویب شورای عالی انقلاب فرهنگی، در سال 1381، چهاردهم تیرماه به نام «روز قلم» نام‌گذاری و در تقویم رسمی کشور ثبت شد.

اما با گذشت 12 سال هنوز این روز نه تنها در میان مردم که حتی در میان اهل قلم هم چندان شناخته‌شده نیست. پاسداشت این روز هم هر سال به اعطای جایزه‌ای از سوی انجمن قلم به آثاری هم‌سو با دیدگاه‌های این انجمن و برگزاری مراسمی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خلاصه می‌شود که در این مراسم هم همواره گروهی خاص از اهل قلم حضور دارند.

اما این روز، روزی ملی است که در تقویم ثبت شده و جایگاهی باستانی در فرهنگ ایران دارد. سده‌ها پیش در ایران باستان، تیرگان (سیزدهم تیرماه) یکی از مهم‌ترین جشن‌های ایران باستان بوده که آیین‌های مخصوصی داشته و یکی از آن‌ها پاسداشت قلم بوده است. همچنین در این روز، هوشنگ، پادشاه پیشدادی ایران، نویسندگان و کاتبان را به رسمیت شناخت و آنان را گرامی داشت. دلیل دیگری هم که برای این جشن ثبت شده، این است که به نوشته‌ ابوریحان بیرونی، سیزدهم تیرماه، روز ستاره‌ تیر یا عطارد است و چون عطارد، کاتب ستارگان است، می‌توان سیزدهم تیرماه را روز نویسنده نامید. پس از انقلاب نیز نویسندگان و شاعران سرشناسی چون محمدعلی سپانلو سیزدهم تیرماه را به عنوان روز قلم و نویسنده پیشنهاد دادند، اما این روز تا زمانی که انجمن قلم ثبت روز قلم را پیشنهاد نداد، به ثبت نرسید.

با این همه، هنوز تلاش چندانی برای گرامی‌داشت عمومی این روز و حضور طیف‌های گسترده‌تر و متنوع‌تر از اهلِ قلم در برنامه گرامی‌داشت این روز نشده و همین سبب شده که این روز در حد یک نام در تقویم و یکی دو مراسم باقی بماند.

    ابوريحان بيروني در آثار الباقيه آورده است كه سيزدهمين روز از تيرماه را ايرانيان باستان روز تير (عطارد) مي ناميده اند و چون اعتقاد داشتند تيركاتب ساير ستارگان است، اين روز را روز نويسندگان دانسته و گرامي مي داشتند.

    برپايه اعتقادي ديگر اين روز (سيزدهم تيرماه) روزي بود كه مرزبان اسطوره اي ايران آرش كمانگير تير معروف خود را پرتاب نمود تا مرز ايران را تعيين و محافظت نمايد.

    و امروز قلم جايگاه خاص خود را در بين همگان يافته است و حتي ظالمانه ترين و مستبدترين افراد و حكومت ها نيز سعي مي كنند هيچ گاه در معرض نيش قلم قرارنگيرند.

    روز قلم بهانه ايست براي يادآوري منزلت، قداست و حرمت قلم. قلم كه نه تنها در باور تاريخي و باستاني ما ريشه دارد، بلكه در دوران اسلامي شدن ايران نيز اين جايگاه حفظ شد و قداستي يافت كه در كلام خداوند به آن قسم ياد شد: «ن والقلم و ما يسطرون».

    قلم در طول تاريخ ايران هميشه در خدمت سعادت و بهروزي ايران و ايراني بوده و چه جان ها كه در راه قلم داده نشد! امروز نيز قلم ويژگي خاص خود را دارد و آخرين نمونه جمعي آن قلم نويسندگاني بود كه آرش وار مرزهاي ايران را نه با تير كمان، بلكه با نيش قلم در برابر ياوه گويي هاي جعل كنندگان نام خليج فارس حفظ نمودند. كاري كه هيچ ديپلماسي توانمندي قادر به انجام آن نبود.

    قلم امروز مهلك ترين تير به قلب كساني است كه منافع شخصي و فاميلي خود را در لواي تزوير از مردم طلبكارند و اين جماعت آن قدر كه از قلم مي ترسند از هيچ چيز ترس ندارند و سخت ترين موانع و مشكلات را در صورت تهديد منافعشان براي قلم آزاد انديش صادق فراهم مي كنند.

    قلم با تمام اين مزايا آسيب شناسي خود را نيز مي طلبد. در مقابل قلم به دستان آزادانديش، چه بسيار مزدوران قلم به مزدي كه آثارشان افيون انديشه مردمان است و چه مخاطراتي كه در راه قلم زدن براي علاقمندان فعال در اين زمينه وجود دارد! قلم همان قدر كه مي تواند آگاهي دهنده و جريان ساز باشد، مي تواند راهنماي سقوط و تباهي گردد و عجبا كه در طول تاريخ نه تنها در ايران كه در جهان قلم به مزدان و كاتبان درباري از آزادانديشان عدالت محور بيشتر بوده اند، اما آنچه پالايشگر حقانيت نفس قلم بوده و هست اين است كه آنچه مي ماند حقانيت و راستي است، پليدي و زشتي محكوم به نابودي است، حتي اگر اين پليدي ها زاييده قلم باشد.

    «قلم»، حافظ علوم و دانش‏ها، پاسدار افکار انديشمندان، حلقه اتصال فکري عالمان و پُل ارتباطي گذشته و آينده بشر بوده، و حتي ارتباط آسمان و زمين نيز از راه لوح و قلم به دست آمد. «قلم»، انسان‏هايي را که از نظر زمان و مکان جدا از هم زندگي مي‏کنند، پيوند مي‏دهد؛ گويي همه متفکران بشر را در تمام طول تاريخ و در تمام نقاط زمين، در يک کتاب خانه بزرگ جمع مي‏بيني! در اين کتاب خانه، سخنان آسماني و زميني جمع است، از سقراط گرفته تا ابن‏سينا و معاصرانمان. از قرآن و نهج البلاغه تا اَوسْتا و انجيل. همه و همه هستند. «قلم»، رازدار بشر و خزانه دار دانش‏ها و جمع آوري کننده تجربه‏هاي قرن‏ها و دوران‏هاست و اگر قرآن به آن سوگند ياد مي‏کند، به همين دليل است؛ زيرا هميشه، سوگند به امري بسيار پرارزش و محترم ياد مي‏شود. شاعر خوش‏بيان، مسعود سعد سلمان، موقعيت حسّاس قلم و نوشتن را چنين ترسيم مي‏کند:

نبشتن ز گفتن مهم‏تر شناس

به گاه نوشتن به جايْ آرْ هوش

اگر در نبشتن خطايي کُني

سرت چون قلم دور مانَد ز دوش

قلم، منشأ هدايت و آگاهي بشر است تا آن‏جا که زندگي بشر را به دو دوران تقسيم مي‏کنند: دوران تاريخ و دوران پيش از تاريخ. دوران تاريخ، از زماني آغاز مي‏شود که خطْ اختراع و انسان دست به قلم شد و توانست ماجراي زندگي و تجربه‏هاي خود را بر صفحه‏هاي کاغذ بنويسد.

«قلم» سه امتياز دارد که در «بيان» آن‏ها را نمي‏بينيم:

1. باقي بودن:

سخن فرار مي‏کند و نوشته باقي است. امير مؤمنان علي عليه‏السلام در سخن جالبي مي‏فرمايد: «دانش را با نوشتن در بند کنيد» تا باقي بماند و از کفتان نرود.

2. دقيق بودن:

بيان و سخن معمولاً دقيق نيست. اگر قرار بود کتابي که هزار سال پيش نوشته شده، زباني به ما مي‏رسيد و در جايي نوشته نمي‏شد، هيچ گاه به طور دقيق به ما نمي‏رسيد و در واقع ما کتاب ديگري را پيش روي خود مي‏ديديم.

3. عميق بودن:

مطالب نوشته عميق و فکرشده است؛ در حالي که به طور معمول سخنان، بدون تأمل گفته مي‏شود و کم محتواست. نويسندگان گاه يک ساعت فکر مي‏کنند و يک خط مي‏نويسند، ولي در سخن نمي‏توان آن دقت را رعايت کرد.

روز قلم بر تمامي فعالان عرصه قلم مبارك باد. پروردگار بزرگ به همه ما كمك كند تا شأن قلم را حفظ نماييم، اگر اجازه داشته باشيم فشار بر كليدهاي كيبرد را در وبلاگ نويسي شيوه مدرن قلم زدن بناميم. اين روز را بايد به تمامي وبلاگ نويسان خصوصاً وبلاگ نويسان هموطن نيز تبريك بگوييم.

منابع

http://www.tebyan.net/newindex.aspx?pid=96291

http://www.magiran.com/npview.asp?ID=1126572

http://www.iranseda.ir/FullNews/?g=875481

http://www.isna.ir/fa/news/93041407943/%D8%B1%D9%88%D8%B2%DB%8C-%DA%A9%D9%87-12-%D8%B3%D8%A7%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA-%D8%AB%D8%A8%D8%AA-%D8%B4%D8%AF%D9%87-%D9%88-%D9%87%D9%86%D9%88%D8%B2-%D9%85%D9%84%DB%8C-%D9%86%D8%B4%D8%AF%D9%87

http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B1%D9%88%D8%B2_%D9%82%D9%84%D9%85