ترکیه‌ی ۲۰۱۵: دیگر چه چیزی باقی مانده؟
یاووز بایدار
ترجمه: آرسن نظریان
دوهفته نامه "هویس"شماره 209
منبع: www.akhbar-rooz.com
.
http://farsi.hooys.com/?p=2673
.
سال ٢٠١۵را با آوار اتفاقات سیاسی و حقوقی بسیار بیشتری نسبت به سال گذشته پشت سر می‌گذاریم. سیاست‌های عامدانه‌ی تخریب همراه با امواج مداوم دروغ و توهم، جریان بی‌پایان تئوری‌های توطئه و دشمن‌تراشی‌های مدام که بخش‌هایی از جامعه‌ی ما را هدف قرار داد، در پایان سال ٢٠١۵هرگونه حس عدالت را در ذهن‌های ما از بین برد و تصویر به‌غایت تحریف‌شده‌ای از واقعیت را پیش روی‌مان نهاد.
دو ستونی که بحث‌های انتخاباتی را در قلمرو منطق و اعتماد نظام نگه می‌دارند، یعنی رسانه‌ها و دادگستری، درهم شکسته و فرو ریخته‌اند. موضوعات و مسائل داخلی به جای حل شدن هم‌چنان برروی هم انباشته می‌شوند و آنچه که نگران‌کننده‌تر است، این واقعیت است که سوءمدیریت فراگیر ناشی از این واقعیت که قشرهای بالای حزب حاکم ترجیح می‌دهند در دنیایی موازی زندگی کنند، سیاست خارجی کشور را نیز در اغتشاش و سردرگمی فرو برده است.
از این لحاظ انصافاً می‌توان گفت سال ٢٠١۵سال سقوط سیاست «به صفر رساندن اختلافات با همسایگان» برای ترکیه بود که زمانی اعتبار و وجهه‌ای برای خود داشت. اکنون تصمیمات بی‌رویه‌ی ترکیه در مورد نحوه‌ی رویارویی با مسائل حاد در مرزهایش فقدان هرگونه استراتژی هماهنگ در سیاست خارجی را نمایان ساخته و موجب تنش با ایران و عراق و بحرانی خطرناک با همسایه‌ی شمالی‌اش، روسیه، شده است.
سیاست «به صفر رساندن اختلافات با همسایگان» چند سال پیش با روند عادی‌سازی روابط با ارمنستان آغاز شد اما شکست این روند، به بروز اختلافات علنی دیگری با اسرائیل، مصر و سوریه منجر شد، به طوری که اکنون ترکیه به جزیره‌ای بزرگ در محاصره‌ی همسایگانی تبدیل شده که علنی یا پنهانی موضع خصمانه‌ای نسبت به آن دارند. این وضعیت ظرفیت‌ها و توانایی‌های ما را در اعمال سیاست‌های پویایی که منافع راهبردی ما را تأمین کنند، به‌شدت تحلیل برده است.
در واقع سیاست خارجی مورد اعمال حزب عدالت و توسعه، ترکیه را جزئی از مشکل ساخته و نه بخشی از راه حل. از منظر بسیاری از صاحب‌نظران، مشکل اصلی، داوری به‌غایت غلط حزب عدالت و توسعه در مورد توانایی‌های آنکارا و بلندپروازی‌های نابخردانه‌ی سران حزب است. به عبارت دیگر می‌توان به استعاره گفت حزب عدالت و توسعه توپ‌های زیادی به هوا انداخته که به‌وضوح از گرفتن و کنترل آن‌ها عاجز است.
ظاهراً سال ٢٠١۵سالی بوده که حزب عدالت و توسعه متوجه شده کنار گذاشتن سیاست «قدرت نرم» و اتخاذ سیاست «تغییر رژیم» چقدر کوته‌بینانه و فاصله گرفتن از متحدان و پیوندهای غربی‌اش، چقدر اشتباه بوده است. آنچه که چنین تحول نامیمونی را به ارمغان آورد توهم عظمت‌طلبانه‌ی توأم با بلندپروازی‌های نئوعثمانی، اهداف و مقاصد خام و عدم درک ذهنیت اعراب نسبت به ترکیه بود. رئیس‌جمهور رجب طیب اردوغان ممکن است هنوز در میان پاره‌ای قشرهای سُنی محبوبیت داشته باشد اما برای حکام و رهبران جهان عرب جاذبه‌ی خود را از دست داده است. اکنون تونس به عنوان منبع الهام در جهان عرب جای ترکیه را گرفته است.
در حال حاضر دو مشکل عمده وجود دارد که ترکیه سال آینده نیز درگیرش خواهد بود و دشواری‌های تازه‌ای را نیز به وجود خواهد آورد. اولین مشکل این است که سطوح بالای حزب عدالت و توسعه ظاهراً هنوز درباره‌ی مبارزه‌ی مشترک علیه داعش موضع مبهمی دارند و واکنش‌‌های متناقضی از خود بروز می‌دهند. دلیل عمده‌ی این امر این است که اشتغال ذهنی آن‌ها در مورد «تغییر نظام حکومتی» ترکیه ـ به نظامی با اقتدارات وسیع برای ریاست جمهوری ـ از دل‌مشغولی آن‌ها به حفظ و نگهداری یک پایگاه رأی مقتدر سُنی ناشی می‌شود.
مسأله‌ی دوم پایان دادن به روند صلح با کردها توسط رئیس‌جمهور اردوغان است که توأم شده با یک اجماع مشهود میان حزب عدالت و توسعه و ارتش دایر بر جلوگیری از پیشروی کردها از مرز ترکیه با سوریه. گزینه‌ی سیاست «ضد کرد» که حاکی از فقدان یک راهبرد واقع‌گرایانه است ریسک تصادم منافع با متحدان غربی آنکارا را در بر دارد. هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که ایالات متحده و یا اروپا از حمایت خود نسبت به کردهای سوریه دست بردارند. به‌علاوه، سیاست این «ضدکرد»، روسیه و ایران را نیز برای تحلیل بردن باقیمانده‌ی اهمیت ترکیه در منطقه ترغیب خواهد کرد.
گذشته از این، سرنگون کردن جت روسی، با هر قصد و هدفی که بود، واشنگتن و مسکو را به رویارویی تقریبی با یکدیگر رساند، در حالی که حرکت نسنجیده‌ی اعزام نظامیان به موصل نشان داد که بغداد برای آینده‌ی خود به تهران بسیار بیشتر اتکا دارد تا آنکارا.
همان‌طور که سمیه ایدیز در المونیتور نوشت: «سیاست‌های حزب عدالت و توسعه ترکیه را در عراق رودرروی ایالات متحده و نیز ایران و روسیه قرار داده است. در سوریه نیز ترکیه در برابر روسیه و ایران قرارگرفته و با ایالات متحده نیز سیاست هماهنگی ندارد. و از هیچ کدام از این موارد بوی امکان بهبود موقعیت ترکیه در منطقه نمی‌آید».