یادداشتی بمناسبت همکاری های جدید بین ایران و ارمنستان
پاتریک ساهاکیان
.
http://alikonline.ir/fa/fa/news/political/item/2226-
افق-یادداشتی-بمناسبت-همکاری-های-جدید-بین-ایران-و-ارمنستان
.
تاریخ اولین روابط دیپلماسی را قبل از قرن پانزدهم میلادی در زمان حکومت رومیان به ثبت رسانیده است آنهم محدود. روابط دیپلماسی در حد ارسال نمایندگانی مقیم توسط حکومت ها در کشورهای مجاور جهت تسریع در ایجاد روابط بوده است که نمایندگان سفیر یا کنسول نامیده می شدند. از طرفی دیگر صلح وستفالی را میتوان آغازی بر دیپلماسی دانست. زمانی که در سال ۱۶۴۸میلادی مرزبندی کشورهای اروپایی پس از جنگ های پیاپی مشخص گردید و حاکمیت دولت ها بر عرصه جغرافیایی مشخص (مرزهای کشور) پدیدار گردید. البته در آن زمان دیپلماسی بصورت نهان بود و پس از تحولات پیش آمده در سال ۱۸۱۴میلادی کنسرت اروپایی در اروپا باعث تحولی شگرف در عرصه دیپلماسی گشته آنرا از حالت نهان به آشکارا تغییر داد. این نوع دیپلماسی توانست با جلوگیری از بسیاری از جنگ های کشورهای آن قاره مطلوبیتی خاص برای ملل اروپایی فراهم نماید. روند تحولات در عرصه دیپلماسی در قرون متمادی تغییراتی داشته، ظهور کنفرانس های قاره ای و بعدها پیدایش سازمان ها و نهادهای بین المللی تاثیری شگرف در ایجاد بستری برای تحولات در زمینه دیپلماسی پیش آورده است. بنحوی که به مرور زمان این کنفرانس ها و نهادها فراگیر شده و ما امروزه شاهد وجود سازمان های جهانی با عضویت تمامی کشورهای جهان هستیم. البته نباید فراموش کرد که در کنار این سازمان های فراگیر بعضی سازمان ها و نهادهای منطقه ای وجود دارد که اعضای مختلف جامعه ملل با یکدیگر همکاری نموده و بعضی از آنها بر اساس عضویت کشورهای منطقه ای، جهت تامین نیازهای اقتصادی یا سیاسی یا اجتماعی ـ فرهنگی اعضای تشکیل دهنده آن می باشند و به مرور زمان وسعت آنها بیشتر شده است. متاسفانه در منطقه غرب آسیا وجود چنین سازمان ها، نهادها و یا بهتر است بگوییم اتحادیه های منطقه ای به دلایلی که بعضا در این مقاله به آنها اشاره خواهد شد دیده نمی شود.
در همه پرسی ۲۱سپتامبر ۱۹۹۱میلادی کشور ارمنستان پس از گذشت ۷۰سال استقلال خود را به دست آورد. کشوری کوچک با موقعیت استراتژیکی فوق العاده در همسایگی شمال ایران. کشوری با شرایط خاص که بارزترین این شرایط، اختلاف دین آن است. دین رسمی کشور ارمنستان مسیحیت است. فرقه ای از مسیحیت که آنرا از سایر کشورهای مسیحی جدا می سازد. ارامنه ارمنستان پیرو فرقه کلیسای حواری ارامنه و زیر مجموعه کلیسای ارتدکس هستند. کلیسایی که بر حسب تقسیمات آن، کلیسای ملی ـ مذهبی محسوب می شود. کشور ارمنستان اولین کشوری که مسیحیت را به عنوان دین رسمی خود در سال ۳۰۱م. اعلام کرده است. این کشور در طول تاریخ همواره همزیستی خود را با همسایه جنوبی خود اثبات نموده و به عنوان مرزی امن برای ایران محسوب شده است. با توجه به توافقات حاصل شده در دستگاه دیپلماسی دو کشور بدون بروز هر گونه بی اعتمادی و بدور از بازی های سیاسی مرسوم بعضی کشورها که تعداد آنها در روزگار ما رو به افزایش است، نسبت به برداشتن رژیم روادید برای اتباع دو کشور اقدامی در خور و شایسته صورت پذیرفت و طرفین توانستند بلافاصله به توافق خود بدون هر گونه بهانه ای جامه عمل بپوشانند و چه زیباست که هفته گذشته پس از گذشت کمتر از ۳ماه از عملی شدن شرایط جدید تردد اتباع دو کشور دستاوردی جدید در سیستم دیپلماسی دو کشور همسایه پیش آورده، تردد وسایط نقلیه دو کشور را بدون لزوم به سیر تشریفات اداری آنچنانی، میسر نمایند. طرح ایجاد زمینه های همکاری در گمرکات دو کشور، تاسیس واحدهای تولیدی و زیربنایی، ایجاد منطقه اقتصادی آزاد در ارمنستان و ... طرح هایی است که در حال انجام مراحل مقدماتی است و حصول به نتایج آن می تواند باعث تحکیم روابط بین دو کشور گردد. از طرفی گواهی بر همزیستی دو ملت مسلمان (تشیع) و مسیحی در منطقه است. این تحولات گویای واقعیاتی است که به عنوان پیروزی در سیستم سیاسی، اقتصادی دو کشور می توان به آن افتخار کرد. برای بیان اهمیت روابط بین دو کشور ایران و ارمنستان لازم است قدری به وضعیت کشورهای منطقه نظری گذرا داشته تا اهمیت این موضوع مشخص گردد. ایران در منطقه ای از لحاظ موقعیت جغرافیایی قرار گرفته است که در تقسیم بندی جهانی آن می توان با نام غرب آسیا یا بنا به اصطلاح با غرض دولتمردان اروپایی خاورمیانه نامید. منطقه ای از نقشه جهانی که در طول تاریخ خود فراز و نشیب های فراوانی را با نام خود به یدک می کشد. منطقه ای که همزمان با پیدایش نام آن و مبنای نامگذاری آن تاریخی خاص را به خود اختصاص داده است. کشورهای تشکیل دهنده این منطقه با یک وجه مشترک بنام دین اسلام که شاید باعث همبستگی کشورهای منطقه نیز می گردد موقعیت را جهت همبستگی بیشتر در دست داشته و می توانند با ایجاد یک وحدت تحت عنوان یک سازمان همکاری، تاثیری بسزا از لحاظ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی در منطقه و حتی در جهان داشته باشند ولی متاسفانه بدلایلی که مهم ترین و بارزترین آنها که در این مقوله می توان متذکر شد، رشد تعقل سیاسی و به رسمیت شناختن تمامیت ارضی و مرزی همسایگان می باشد، که در مقابل تحقق ایجاد یک سازمان همکاری سیاسی، اقتصادی و اجتماعی مقاومت و مخالفت را به نمایش می گذارند. از کشور ایران با دارا بودن امتیازاتی با اهمیت استراتژیک و ژئوپلتیک می تواند به عنوان رهبری شایسته برای هماهنگ سازی کشورهای منطقه نام برد. با انجام اقداماتی شایسته، اقتدار و بزرگی خود را به اثبات رسانیده سعی در ایجاد رابطه ای معقول و دوستانه با همسایگان دارد. ولی همچنان که در خطوط فوق اشاره ای به آن شد، رسمیت ارضی و مرزی همسایگان مشکلی است که برای کشورهای قرار گرفته در این پهنه جغرافیایی (غرب آسیا) ملموس بوده، از ایجاد توافقی قاطع بین همسایگان جلوگیری بعمل می آورد. بطور مثال همسایگان کشور ایران که هر کدام به نوعی نسبت به تمامیت ارضی و مرزی کشورمان تعارض داشته و نگاهی مبنی بر زیاده خواهی دارند. و یا روسای کشورهای همسایه ای چون آذربایجان با انتشار اخباری کذب (مبنی بر توافق برای حذف روادید ازاتباع دو همسایه که نهایتا مشخص گردید فقط از طرف ایران این امتیاز به طرف آذری واگذار گردیده است) سعی در اخذ امتیازات یک طرفه هستند.
با بررسی تعاملات ایران و ارمنستان می توان گفت: عنوان "مرزی امن"برای کشور همسایه، ارمنستان درخور و شایسته است. امروز جهت گیری های سیاسی درست دولتمردان دو کشور همسایه ارمنستان و ایران و موضع گیری های بموقع این سیاستمداران در قبال تحریکات خارجی، باعث آفرینش افتخاری برای دو ملت ایرانی و ارمنی شده است که احتمالا تاریخ این پیروزی را سر آغازی برای تحولی جدید در منطقه می تواند ثبت نماید.
