مختصری درباره زبان گرجی

مختصری درباره زبان گرجی

ابراهیم شفیعی ( آپیک )

http://ketabemoghadas.mihanblog.com/post/149

زبان گرجی (ქართულიენა) [كآرْتُولی اِنآ] از گروه  زبانهای قفقازی وخانواده زبانهای كارتولی یا قفقازی جنوبی است. زبان گرجی، در مناطق مختلف دنیا ، از جمله ایران صحبت می‌شود وزبان رسمی كشور گرجستان است.در این نوشتار اطلاعات جالبی را در مورد این زبان خواهیم آموخت.

* زبان گرجی در خانواده زبانهای قفقازی جنوبی با زبانهای مینگرلی وسوانی (به همراه گرجی در گرجستان) و لاز (در تركیه امروزی) هم خانواده است. البته از بین این چهار زبان تنها زبان گرجی نوشته وآموخته می‌شود.

* پژوهشگران تاریخ مسیحی شدن گرجستان را سال 326 میلادی می‌دانند واحتمال می‌دهند كه نخستین بار خط گرجی برای نوشته‌های مسیحی ، تقریبا در سال 400 میلادی ابداع شده است.

* بسیاری بر این باورند كه خط گرجی را قدیس مسروپ ماشدوتس ارمنی [مخترع خطوط ارمنی وآلبانی(ارّانی)] اختراع كرده ویا در بوجود آمدن آن نقش بسزایی داشته است.

* از زمان سازگاری گرجی برای نوشتن تاكنون سه الفبا برای آن بوجود آمده است: 1. آسومْتاورولی (ასომთავრული) [Asomtavruli].   2. نوسخوری (ნუსხური) [Nuskhuri].     3. مْخِدرولی(ნუსხური) [Mkhedruli].

* الفبای گرجی یا آنبانی (ანბანი) [anbani] 33تایی وشامل 28 صامت و5 مصوت است كه از چپ به راست نوشته می‌شوند. الفبای امروزی گرجی همان مخدرولی است.

* بعضی از حروف الفبای گرجی در فارسی معادلی ندارند. اما اگر شما به زبانهایی مثل ارمنی یا روسی آشنا باشید ، برای شما نا آشنا نخواهد بود. این حروف عمدتا از تلفظ همزمان دو واژه وتركیب آنها ساخته می‌شود.

* الفباهای گرجی علاوه بر اینكه برای نوشتن زبانهای گرجی ، مینگرلی ، سوانی وگاهی هم لاز استفاده می‌شوند ، زمانی برای نوشتن زبانهای دیگر قفقازی یعنی آبخازی واُستی هم به كار رفته‌اند.

* زبان گرجی نظام ریشه‌ای دارد؛ یعنی یك ریشه باضافه حروف تعریف، پیشوند وپسوند. برای مثال: از ریشه ـ كارتو ـ (kartv) واژگان كارتوِلی (Kartveli) [یك شخص گرجی] ، كارتولی (Kartuli) [زبان گرجی] و ساكارتوِلو (Sakartvelo) [كشور گرجستان] را داریم.

* گاهی چند پسوند وپیشوند دستوری میتواند به هم متصل شده ویك فعل با معنای كامل را برساند. برای مثال داریم : آگِشِنِبینات (ageshenebinat) [شماها ساخته‌اید.] در این جمله كه تنها از یك فعل تشكیل شده، 8 قسمت وجود دارد كه عبارتند از آ ـ گ ـ اِ ـ شِن ـ اِب ـ این ـ آ ـ ت وهر كدام بیانگر قسمتی از ساختار زمانی وشخصی فعل است.

* زبان گرجی همانند فرانسوی وباسكی سیستم بیست بیستی دارد! یعنی برای نشان دادن اعداد بیشتر از 20 وكمتر از 100 ، مضربی از 20 به اضافه باقیمانده لازمِ كوچكتر از بیست می‌شود. برای مثال عدد 93 اینگونه است: ოთხმოცდაცამეტი  اُتخ ـ م ـ اُتس ـ دا ـ تسامِدی كه ترجمه لفظ به لفظ آن یعنی (چهار ـ بار ـ بیست ـ و ـ سیزده).ویا 59 به صورت «2 بار20 و 10 منهای 9» میشود.

* بیشتر نامهای خانوادگی گرجی به ـ دزه (گرجستان غربی، به معنای پسر مانند گودشیلیدزه) ، ـ شویلی (گرجستان شرقی ، به معنای فرزند مانند ساكاشویلی) ختم می‌شود.

* در زبان گرجی تفاوتی بین مؤنث و مذكر وجود ندارد.

* زبان گرجی دارای واژگان وام گرفته شده از زبان‌های عربی ، فارسی و تركی است. برای مثال ریشه prبه معنای پرواز كردن با (پریدن) ، (پرواز) ، (پر) هم ریشه است.

* خوشنویسی خطوط گرجی تاریخی دراز دارد وكتابهای خطی بسیاری به خطوط گرجی وبا زیبانویسی نوشته شده‌اند. خوشنویسی گرجی بسیار زیبا ومورد توجه می‌باشد.

* گرج‌های ایران كه عمدتا ساكن اصفهان وشهر فریدون‌شهر هستند، لهجه مخصوص فریدونی دارند.

حروف الفبا

الفبا یونیکد نام برابر فارسی برابر لاتین آوانگاری

 الفبای خط گرجی

აბგდევზჱთიკლმნ 

ჲოპჟრსტჳუფქღყშ

ჩცძწჭხჴჯჰჵჶჷ ჺ ჸ ჹ

الفبا یونیکد نام برابر فارسی برابر لاتین آوانگاری

აآ A a ɑ

ბ ب B b b

 გگ G g ɡ

დ د D d d

ე اِ E e ɛ

ვ و V v v

ზ ز Z z z

თ ت T' t' tʰ

ი ای I i i

ლ ل L l l ლ ل L l l

მ م M m m

ნ ن N n n

ო اُ O o ɔ

პ p'ar  P' p' pʼ

ჟ ژ Ž ž ʒ

რ ر R r r

ს س S s s

ტ t'ar  T' t' tʼ

უ او U u u

ფ rپ P' p' pʰ

ქ ک K' k' kʰ

ღ غ {{Ḡḡɣ

ყ ق Q q qʼ

შ ش Š š ʃ

ჩ چ Č č tʃ

ცتس C' c' ts

ძدز J j dz

წ c'il  Ts' ts' tsʼ

ჭč'ar  Č'č' tʃʼ

ხ خ X x x

ჯ ج J̌ǰ dʒ

ჰ ه H h h

 منابع:

http://en.wikipedia.org/wiki/Georgian_language

ویکیپدایا فارسی